Elivra Folmer

Bij ons thuis stond het onderwijs redelijk centraal. Mijn ouders hebben elkaar op de kweekschool ontmoet en mijn zus is de Pabo gaan doen. Ik ben onderwijskunde gaan studeren. Ik wilde niet voor de klas staan, dag in dag uit dezelfde rol leek mij niet afwisselend genoeg. Dit past mij beter; ik houd me nu zo’n 20 jaar bezig met curriculumontwikkeling in diverse rollen: als onderzoeker, procesbegeleider, opleidingscoördinator en als directeur van het Landelijke expertisecentrum po-vo (LEPOVO). Zo blijft het voor mij leuk.

In het lectoraat onderzoeken we welke kennis en vaardigheden leraren nodig hebben om zelf eigentijds onderwijs te ontwerpen. In Nederland heeft een leraar, in vergelijking met de landen om ons heen, relatief veel vrijheid om zelf de inrichting van de les te bepalen. Alleen de landelijke doelen (kerndoelen en eindtermen) liggen wettelijk vast. Je hebt dus veel ruimte om het onderwijs zelf vorm te geven. Dat maakt je beroep ook veel leuker. Veel docenten zijn zich echter niet bewust van de mogelijkheden die ze hebben, en ook heeft niet iedere leraar evenveel ervaring met ontwerpen opgedaan in de lerarenopleiding.

In het funderend onderwijs is de methode die is gekocht bij een uitgever vaak leidend. Dat is prima, maar ga niet op de automatische piloot dat boek van kaft tot kaft doornemen. Handel curriculumbewust, dat wil zeggen doelgericht. Maak op basis van kritische analyses keuzes voor het curriculum, waardoor je zelf de regie over je onderwijs houdt. Op die manier ben je als leraar beter in staat het onderwijs te laten aansluiten bij de leervragen van je leerlingen en kun je makkelijker inspelen op veranderingen in de maatschappij. Kijk naar de leerlingen die je voor je hebt en hoe je voor hen maatwerk kunt bieden. Is er in je klas bijvoorbeeld een grote groep die moeite heeft met het onderdeel begrijpend lezen, dan kun je ervoor kiezen hier op een andere manier - los van de methode - extra aandacht aan te besteden. Ook kun je je lessen aantrekkelijker maken door aan te sluiten bij actuele zaken. We zien bovendien bij bijna alle beroepen snelle veranderingen, het is moeilijk te voorspellen welke kennis en vaardigheden in de toekomst nodig zijn. En dus heb je een curriculum nodig dat snel aan te passen is. 

Er vinden momenteel grote onderwijsvernieuwingen plaats. Op het moment worden de kerndoelen voor het basisonderwijs en voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs, die alweer uit 2006 stammen, geactualiseerd Dat geeft een extra stimulans om te kijken hoe je vanuit die doelen je eigen curriculum kunt ontwikkelen.

Het hangt ervan af in hoeverre er op de school ruimte voor is. De ene school staat hier meer voor open dan de andere. En er zijn ook scholen waar leraren hun eigen methode ontwikkelen. Een probleem is dat de tijd voor het ontwerpen van onderwijs vaak beperkt is.   

We inventariseren momenteel bij de lerarenopleiding van de HAN hoe het ervoor staat met de aandacht voor ontwerpen. We zijn gestart bij onze lerarenopleidingen Mens en Maatschappij. We hebben studiegidsen geanalyseerd, gesproken met opleiders en met een aantal alumni die al een paar jaar weg zijn van de HAN. Die alumni gaven aan te verwachten dat de aandacht voor ontwerpen steeds groter wordt omdat de wereld zo snel verandert. Een lesmethode kopen en 5 jaar gebruiken, dat kan steeds minder. 
 

We starten nu binnen het lectoraat met een inventarisatie van wensen en behoeften ten aanzien van het leren ontwerpen die leven bij schoolbesturen en schoolleiding. Dat moet duidelijk maken in hoeverre zij al curriculumbewust handelen en welke ondersteuning zij daarbij nodig hebben.

De kennisbasis rondom het ontwerpen van onderwijs is heel generiek: het is ook van toepassing op andere opleidingen bij de HAN. Ik zou het mooi vinden als onze kennis ook gevonden en benut wordt door andere academies.