Zicht op zelfregulatievaardigheden van studenten

Lerarenopleiders zijn er maar zelden bij als hun studenten zich voorbereiden op een toets. Ze zien alleen het eindresultaat, vertelt Jeroen: “Een dikke onvoldoende, een krappe 6 of een klinkende 9 vertellen niet hoe - en met welk doel - de lerende tot dat resultaat gekomen is. Zijn die cijfers zó uit de mouw geschud of is er tot in de nachtelijke uurtjes voor gezwoegd?” 

Zelfs als er geen grenzen zouden zitten aan hard leren, redt niet iedereen het met inzet alleen. Jeroen: “Het zijn degenen die vooral ook slim leren, die het verste komen. Maar niet iedereen is van nature vaardig in slim leren.” Gelukkig is die vaardigheid te leren. Hoe jonger je daarmee begint, hoe beter. De lerarenopleiding is daarom dubbel geschikt om aandacht te besteden aan zelfregulatie, vertelt Jeroen: “Op de 1e plaats voor de studenten zelf, op de 2e plaats voor de leerlingen die zij als beroepsprofessional gaan begeleiden. En toch: we hebben er nog (te) weinig aandacht voor.”  

De vraag is: hoe weet je of een student beschikt over zelfregulatie? Ga vooral niet uit van de cijfers die iemand haalt, benadrukt Jeroen: “Een student die een magere 6 haalt, kan een heel slimme leerder zijn: die heeft misschien wel (bewust) gekozen voor minimale inzet om nét die voldoende te halen. Andersom kan een 9 bereikt zijn door keihard, maar (onbewust) inefficiënt te studeren. De zelfregulatievaardigheid van de 1e student is op orde, die van de 2e juist nog niet.” 

Wil je zicht krijgen op de zelfregulatie van studenten – en dat geldt net zo goed voor leerlingen: ga met hen in gesprek. “Leraren(opleiders) zijn vaak te veel gericht op het meten in cijfers en te weinig op het proces dat daaraan voorafgaat. Ik was daarin niet anders dan het merendeel van mijn collega’s.” Pas toen Jeroen onderzoek ging doen naar toetsing en leren bij het onderzoeksteam Kwaliteiten van Leraren, realiseerde hij zich dat je kansen voor studenten creëert als je aandacht hebt voor hun zelfregulatie. Die bewustwording vormde de aanleiding voor zijn promotietraject, met de kennisposter Zicht op regulatievaardigheden van studenten als één van de uitkomsten.  

De kennisposter ‘Zicht op zelfregulatievaardigheden van studenten’ kwam tot stand door kwalitatief onderzoek binnen de tweedegraads lerarenopleidingen van de HAN. Jeroen onderzocht hoe de studenten zich voorbereidden op een tentamen Onderwijskunde, welke cijfers ze daarvoor haalden en welke metacognitieve vaardigheden ze daarbij (al dan niet bewust) inzetten. Vervolgens onderzocht hij de relatie tussen de behaalde cijfers en de mate van zelfregulatie. In totaal 18 studenten gaven een inkijkje in hun strategie. Die liep uiteen van ‘Als ik een 9 haal, heb ik te veel geleerd; die tijd had ik beter in een ander vak kunnen steken’ tot ‘Ik ga voor een hoog cijfer, uit interesse en om echt boven de stof te staan die mijn leerlingen moeten beheersen’. Op basis van de onderzoeksresultaten heeft Jeroen vier manieren onderscheidden waarop studenten metacognitieve vaardigheden inzetten bij het leren voor toetsen.

De kennisposter die Jeroen binnen zijn promotietraject ontwikkelde, helpt leraren(opleiders) om hun eigen bewustwording te vergroten. Meer zicht op de 4 manieren waarop studenten omgaan met inzet en leerefficiency biedt kansen om gericht sturing te geven aan de ontwikkeling van zelfregulatievaardigheden van individuele studenten. 

Het promotietraject van Jeroen richt zich op hoe studenten leren en hoe ze toetsen ervaren en duurt ongeveer tot zomer 2022. In een eerste studie stelde Jeroen vast hoe studenten hun eigen leren monitoren: wanneer weten studenten dat ze genoeg geleerd hebben voor de toets? De vervolgstudies richten zich op het ervaren verschil tussen leren en getoetst worden, oftewel studentpercepties op het spanningsveld tussen summatieve toetsing en hun leerdoelen. Met deze studies hoopt Jeroen docenten handvatten te kunnen bieden om een goede balans te realiseren tussen stimuleren en sturen van leren enerzijds en het vaststellen van het leren anderzijds.