Internationaal samenwerken voor veerkrachtige riviersystemen

Ons rivierensysteem staat onder druk. De vraag luidt: ‘Hoe kunnen we onze rivieren aanpassen aan toekomstige omstandigheden?’ Nu al heeft de riviernatuur het moeilijk, staat de zoetwatervoorziening onder druk, is de urgentie rondom hoogwaterveiligheid flink en voelt ook de scheepvaart de druk omdat bodemerosie bij laag water voor stremmingen zorgt. Naar verwachting zal klimaatverandering deze opgaven verder vergroten.  

Het devies in Nederland is de laatste decennia dan ook: geef de rivier -waar het kan- de ruimte. “En dan het liefst volgens de landschapslogica van de rivier, zodat we door gebruik te maken van de natuur uiteenlopende maatschappelijke opgaven simultaan kunnen aanpakken en tegelijk de natuur verbeteren”, betoogt Jeroen en vertelt: “De Rijn is gedurende de afgelopen jaren steeds rechter gemaakt om de scheepvaart een snelle vaarweg te bieden, maar dit kent nadelen. Denk behalve aan de stroomsnelheid en snel stijgende waterstanden vanwege de kortere vaarweg, vooral aan het gebrek aan natuurlijke processen zoals erosie, sedimenten en groei van vegetatie.”   

Het is in Nederland inmiddels beleid om de natuur of natuurlijke processen te gebruiken voor civieltechnische toepassingen. Toch is dit nog geen standaardpraktijk. “Dat zie je bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) waarvan het grootste deel van de te versterken dijken in het rivierengebied ligt”, weet Jeroen. “We hebben afgesproken: rivier verruimen waar het kan, dijken versterken waar het moet. Toch zien we dat een dijk die niet voldoet, meestal wordt versterkt of verhoogd. Terwijl als je integraler naar de ruimte zou kijken, hier ruimte voor de rivier een op de natuur gebaseerde oplossing kan zijn.”    

In Nederland hebben we al veel ervaring opgedaan in Nature-based Solutions. Een van de bekendste NbS-toepassingen in Nederland is ‘Ruimte voor de Rivier’. Nederland experimenteert met kribvaksuppleties. “Zand tussen kribben inbrengen en door de stroming van de rivier het zand langzaam de vaarweg in te laten leiden.”

De onderzoekers van het lectoraat zelf deden onder meer onderzoek in projecten zoals Markerwadden waar slib uit het Markermeer gebruikt is als bouwmateriaal. Ook is het lectoraat betrokken bij het HWBP-innovatieproject Meegroeidijk, waar geëxperimenteerd wordt met dijkversterking door gebaggerd slib direct op de dijk aan te brengen. Bij de Kleirijperij werd onderzocht hoe gabaggerd slib uit de Eems-Dollard efficient ontzilt kan worden om landbouwgronden op te hogen. In het project SeaSilt worden dakpannen gemaakt van gebaggerd slib. Het project Rivierwerken gaat over het gebruik van gebiedseigen grond om dijken te versterken.   
 

Volgens Jeroen is het project Ooijen Wanssum een mooi voorbeeld van hoe het in de toekomst vaker mag gaan. “Het DNA van het landschap was de basis voor het ontwerp van de uiterwaarde, de nevengeulen en het reactiveren van een oude Maas-arm. Een totale gebiedsontwikkeling waar behalve hoogwaterveiligheid ook de economische ontwikkeling en de natuurontwikkeling in is meegenomen. Zo werden bijvoorbeeld hoge gronddijken verstopt in het landschap zodat eroverheen geboerd kan worden. We zouden vaker naar meerdere aspecten moeten kijken in plaats van één doelstelling te halen.”  

Creating Resilient River Systems by Mainstreaming and Upscaling NbS of kortweg 'ResiRiver' is een project dat zich richt op het creëren van veerkrachtige riviersystemen door het breed toepassen van op natuur gebaseerde oplossingen (NbS). Het project bouwt voort op een sterk partnerschap dat riviersystemen in België, Frankrijk, Duitsland, Ierland en Nederland omvat. Het Nederlandse Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat, fungeert als hoofdpartner voor het Interreg ResiRiver-project. 
Kijk voor meer informatie op de site van ResiRiver.