“Sociaal Werk is een ambacht”

Wilma heeft 3 kinderen, haar jongste dochter, Naomi, is 25 jaar en woont inmiddels 6 jaar niet meer thuis. “Naomi liep zuurstoftekort op tijdens de bevalling”, vertelt Wilma. “Haar ontwikkeling liep van jongs af aan al achter, maar toch hoop je dat het wel meevalt.” Helaas bleek Naomi verstandelijk ernstig beperkt (EVB+). “Dat klinkt zo hard, die term, maar dat is wat het is, het is niet anders.” Naomi heeft beperkte verstandelijke, sociale en praktische vaardigheden. Als Naomi overprikkeld raakt kan ze gedrag vertonen dat schadelijk is voor haarzelf of haar omgeving. Een gestructureerd en voorspelbaar leven helpt Naomi om zich prettig te voelen.

Wilma vertelt graag haar verhaal. Op de HAN doet ze dat aan 3e-jaars voltijdstudenten Social Work die gekozen hebben voor het profiel Zorg. “Voor mensen met EVB+ is iedereen van betekenis. Professionals en gezin. Samen zijn we verantwoordelijk voor een goed leven voor deze kwetsbare mensen. We moeten samen optrekken. Elkaar ondersteunen, ook juist als het moeilijk is. En samen genieten van de periodes waarin het goed gaat. Hierdoor bouw je een relatie op."

Naomi woont inmiddels 6 jaar in dorpsgemeenschap ‘Nieuw Woelwijck’. “Dit is een uur rijden van waar wij wonen, maar ons hele gezin vond dit de juiste plek voor Naomi. De gemeenschap voelt aan als een dorp.” Hier wonen bijna 400 bewoners met een verstandelijke beperking, kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. Het dorp biedt haar bewoners een herkenbaar leven in een bewust afgestemde en veilige omgeving.  Er zijn onder andere 42 woongroepen, winkeltjes, een theaterzaal, een werkhuis en een zwembad.

Wilma werkte al in de ouderenzorg, maar heeft zich verder opgeleid tot Social Worker. “Ik wilde de hulpverlening van mijn kind beter leren begrijpen, de hulpverleners snappen. Maar andersom geldt dat ook: het is belangrijk dat hulpverleners de ouders snappen. Vaders, moeders, elk met hun eigen unieke ‘verhaal’. Er speelt altijd wel iets dat zorg of aandacht nodig heeft, klein en groot. Praktische zaken, maar ook zwaarwegende kwesties. Daarom is het zo belangrijk echt in relatie te staan met elkaar, ouders en professionals. Met besef van elkaars positie. Ik noem dit een oudervriendelijke relatie.” Wilma kent zowel als ouder en als sociaal werker beide posities in de samenwerking. Dat maakt haar verhaal krachtig en verhelderend voor studenten.

“Het gaat uiteindelijk over een goed leven voor mijn dochter, in haar situatie, binnen deze gemeenschap. Naast mijn opleiding heb ik cursussen gevolgd over de ‘Presentiebenadering’. De kenmerken van presentie hebben me veel geleerd en zetten me steeds weer aan het denken.” Karakteristiek voor de presentiebenadering is: er zijn voor de ander. Alles draait om de goede en nabije relatie, veel meer dan het oplossen van problemen. Het draait om waardigheid, erkenning en om afstemming op de leefwereld van de ander, om de wil de ander tot zijn of haar recht te laten komen en niemand ooit af te schrijven.

Het allerbelangrijkste voor Wilma is vertrouwen. “Vanuit vertrouwen kan je verder werken. Ik vind het bijvoorbeeld fijn als begeleiders mij open benaderen. Dat ze contact zoeken, ook de stagiaires. Stel jezelf voor. Ik vertrouw mijn kind aan jou toe. Als hulpverlener zit je letterlijk met je handen aan mijn kind. Ik wil je graag leren kennen en hopelijk jij mij ook.”

Daarnaast geeft Wilma met behulp van 2 quotes nog enkele tips aan de studenten. De quotes zijn verkregen vanuit de visie ‘Driehoekskunde’ van orthopedagoog Chiel Egberts. Driehoekskunde laat zien hoe je samenwerkt in de driehoek van cliënt, familieleden en professional.

• ‘Zeg wat je doet, en doe wat je gezegd hebt.’ Een open deur, maar erg belangrijk voor je vertrouwensrelatie met wie dan ook. En hierbij hoort ook ‘Liefst iets meer, liefst iets eerder.’ Beloof je een verslag op donderdag? Stuur het dan niet vrijdag, maar veel liever op woensdag. En ook kleine extra’s, geven een groots gevoel, het gevoel dat je iemand ziet, denk aan een vlecht in het haar van Naomi.
• ‘Cliënten zijn niet los verkrijgbaar’. Ouders en andere familieleden komen gratis mee. Naast de vraag wie de cliënt is stel de vraag: bij wie hoort die cliënt? Ook ouders en professionals zijn niet los verkrijgbaar. Iedereen is anders, leer mensen kennen zodat maatwerk mogelijk is. Wilma vindt het belangrijk dat Naomi’s hulpverleners weten bij welk gezin zij hoort. Op haar kamer hangt daarom een grote fotolijst met alle gezinsleden. 

De studenten luisteren aandachtig naar het verhaal van Wilma. 1 student stel haar de vraag. ‘Wat is het moeilijkste en het mooiste aan het moeder zijn van een dochter met zoveel zorgvragen?’. Een prachtige vraag voor Wilma. “Het moeilijkste is als Naomi soms zegt dat ze niet meer in Nieuw Woelwijck wil wonen. Dat gaat recht door mijn hart. Ik had haar graag meer gegund. Ze zal nooit een relatie krijgen zoals wij die kennen of gaan samenwonen. Het mooiste is het leven in het nu. Dat is wat Naomi mij leert, de waardering voor de simpele, kleine dingen in het leven. Voor mij als moeder geldt dat ik er ‘voor’ haar kan zijn als ik ‘met’ haar ben. En mooi is ook dat ze goed is zoals ze is. Zij hoeft niet te veranderen, ik moest mijn overtuigingen aanpassen.”

Wilma’s drijfveren zijn geloof, hoop en liefde. Ook voor hulpverleners vindt ze drijfveren belangrijk, al snapt ze dat je daar als jonge professional niet meteen antwoord op hebt. “Een drijfveer is een bodem waarom je iets doet. Je steunt en leunt daarop. Juist als je werkt in de gehandicaptenzorg. Hier vragen ze veel van je. Tussen de complexe problematiek, de methodieken, protocollen en bezuinigingen moet je je hoofd boven water houden. Daarvoor heb je houvast nodig om te blijven drijven. Ik ben daarom ook altijd benieuwd naar de drijfveren van mensen. Naar de drijfveren van de hulpverleners van Naomi.” Wilma sluit haar verhaal af met een compliment voor alle social workers. “Sociaal werk is een ambacht. Daarvoor heb je net als bij ieder beroep vlieguren nodig. Het is vakmanschap, zet door en wees er bovenal ontzettend trots op!”