Logistiek aan het stuur

De Groene Metropoolregio is een samenwerkingsverband van 18 gemeenten. Ze trekken samen op om te werken aan complexe vraagstukken, om als regio aantrekkelijker te worden, te groeien en met een visie het gebied te ontwikkelen. “De vraagstukken die we aanpakken zijn groter dan een gemeente alleen”, legt Arthur Boone, wethouder in Zevenaar, uit. “Wil je een stadcentrum autoluw maken, dan heeft dat effect op vervoersbewegingen in de omgeving.”

Dat wordt in de regio door kennisinstellingen, organisaties en de overheid samen gedaan, vertelt Niels Huijbers, coördinator Logistiek bij de Groene Metropoolregio Arnhem Nijmegen. “Het is een werkwijze waarbij je elkaar versterkt en kunt overleggen over overstijgende thema’s als logistiek”. In het voorbeeld van de autoluwe stad, waar enkel nog emissieloos transport is toegestaan, is dat bijvoorbeeld het effect op aangrenzende gemeenten. “Dat gaat dan om elektrische bestelbussen en vrachtwagens die toch ergens moeten laden. Daarvoor doen ze vaak een claim op het elektriciteitsnet op bedrijventerreinen en woonwijken in die omliggende gemeenten.” zegt Bram.

De Groene Metropoolregio is nog redelijk jong - opgezet begin 2021 - maar is snel aardig volwassen geworden. Arthur: “Onze doelstellingen zijn uitgewerkt. We weten in welke richting we vraagstukken willen aanvliegen. Het is nu tijd dat we ons richten op het behalen van resultaten.”

De doelen van de Groene Metropoolregio zijn uitgewerkt in een regionale agenda met 5 opgaven: het ‘werken aan een (1) Circulaire regio, een (2) Groene groeiregio, een (3) Ontspannen regio, een (4) Productieve regio en een (5) Verbonden regio’. In die opgaven komen veel ruimtelijke vraagstukken samen. “Dat maken we zo concreet mogelijk. Hoe gaan we om met groei in inwoneraantallen en dus behoefte aan woningen? Hoe gaan we om met de ruimte voor duurzaamheid, op het gebied van energie, wegen en bedrijventerreinen”, schetst Arthur enkele voorbeelden. “Daarbij hebben we onze eigen denkwijze”, voegt Niels toe: “Vroeger werd vaak groot-groter-grootst gedacht. We kijken nu liever naar een goede regionale balans, en streven daarbij naar groene groei. Dat betekent dat we ook meer natuur willen, dus de schaarse ruimte die we als regio hebben echt heel bewust moeten verdelen.”

Logistiek is daarin een belangrijke factor. Het houdt andere sectoren aan de gang en zorgt voor werkgelegenheid. “Je kunt er niet omheen,” zegt Bram. “Er zit eigenlijk iets paradoxaals in logistiek. We kennen de positieve kanten en noodzaak, maar hebben vaak een negatieve associatie. Het is vervuilend en zorgt voor files. We willen geen distributiecentra in onze achtertuin, noem maar op. Toch is het noodzaak. Er rijden één miljoen bestelbusjes in Nederland voor het verplaatsen van goederen en diensten. We willen dus dat het er is – kunnen niet zonder - maar hoeven het niet te zien. Kijk naar last-mile logistiek, de logistiek naar de eindontvanger toe. Onze boodschappen en pakketten worden aan de deur bezorgd, maar wonen naast een opslagterrein vol bestelbussen wil niemand. Daar moeten we iets mee.”

Dat is ook meteen de aanleiding voor het schrijven van de position paper geweest. “Logistiek raakt alle opgaven van de Groene Metropoolregio. Vanuit de landelijke overheid worden nu zero-emissie zones ingesteld. Dat gaat impact hebben; op bijvoorbeeld het bezorgen van pakketten – waar komen dan lokale distributiecentra die jouw pakketten toch thuis bezorgen – en op woningbouw - hoe komen bouwvakkers straks op hun werkplek?”, illustreert Bram.

Er is dus innovatie en onderzoek nodig. Niels geeft een voorbeeld: “Onze regio groeit. Er wordt daarvoor veel gebouwd. Bouw geeft weer logistiek, met de nodige uitstoot. Dat kan ervoor zorgen dat projecten stil komen te liggen. Wat verder vaak wordt vergeten, is dat nieuwe wijken autoluw worden ingericht. Dat is mooi, maar de groei betekent dat er ook online vervolgens meer wordt besteld. Ook dat moet weer ergens vandaan komen, terwijl voertuigen vaak tot aan de voordeur moeten kunnen komen.” Niels gaat met dit soort vragen aan de slag. “De bouwsector innoveert gelukkig zelf volop om uitstoot te verminderen, bijvoorbeeld door logistieke stromen te bundelen of circulaire grondstoffen te gebruiken. Dat zijn alleen veranderingen die een lange adem vragen en niet zomaar even geregeld zijn.”

De bouwsector is een voorbeeld van een sector die niet primair gericht is op logistiek, maar er wel mee moet dealen. Dat geldt voor veel meer sectoren. “We moeten daarom logistiek uit de logistiek halen”, zegt Bram. “Dat klinkt gek, maar bekijk het breder.” Natuurlijk kun je een wagenpark geleidelijk vergroenen, dat is een ‘makkelijke’ maatregel. Het vraagt ook ander denkwerk om logistiek ‘anders’ te organiseren – ofwel, met relatief minder voertuigen. “Kijk naar al onze opleidingen bij de HAN. Die moeten eigenlijk meer over logistiek nadenken. Toepassingen uit bijvoorbeeld bedrijfskunde of toegepaste psychologie kunnen logistiek innoveren. We denken daar alleen niet altijd aan.”

In de toekomst gaan studenten daar meer mee aan de slag. “We vragen ze nu al in kleinschalige projecten mee te onderzoeken, bijvoorbeeld in het Living Lab Campus Heijendaal, en kijken daarbij multidisciplinair. Over de grenzen van de logistiek heen dus. De verschillende denkwijzen die studenten meebrengen zijn daarin waardevol, ook voor de Groene Metropoolregio.” Studenten kunnen actief werken aan deelonderdelen van vraagstukken die er liggen, beaamt ook Niels. “Al moeten vragen soms ook nog worden uitgekristalliseerd.” 

Het is de rol van kennisdeler die de HAN moet bekleden, voegt Bram daaraan toe. “Het is onzin om in 18 gemeenten het wiel uit te vinden als we dat samen - met onderwijs, onderzoek en werkveld - op één plek kunnen doen. Dat toont tevens de waarde van de Groene Metropoolregio.”

Bram, Arthur en Niels hebben voorbeelden te over. De opgaven voor de Groene Metropoolregio Arnhem Nijmegen liggen er. Met de aanname van de position paper is er met logistiek nu ook een chauffeur gevonden die het werken aan die opgaven verder brengt. “De route is bepaald, de initiatieven krijgen vorm en straks kunnen we zien dat de verduurzaming van sectoren gaat lopen”, zegt Arthur. “Als mensen zich bewust worden van de impact van logistiek, is dat al een groot deel van de route”, voegt Bram toe. “Daar gaat het in eerste instantie om. Van beleidsmakers tot toekomstige studenten, allemaal kunnen we meedenken hoe logistiek schoner én slimmer kan. Hoe we dat gaan managen, en hoe we dat in de schaarse ruimte die we hebben inrichten - ook schone voertuigen nemen ruimte in - dat is de belangrijke vraag. Die vraag beantwoorden, ook met de position paper als leidraad, is nog een lange weg.”