Terugblik symposium Werkplaats Sociaal Domein  Sociale basis op orde: minder praten, meer doen!

Hoe zorg je dat mensen in een kwetsbare positie volwaardig mee kunnen doen in de samenleving? Dit was het vraagstuk waaraan de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen de afgelopen jaren werkte. Een Werkplaats Sociaal Domein is een samenwerking tussen hogescholen, zorg- en welzijnsinstellingen, gemeenten, cliëntenorganisaties en kennisinstellingen. De werkplaats verbonden aan de HAN werkt aan sociale kwaliteit in de sociale basis. Maar wat betekent dat eigenlijk?

Lector Lisbeth Verharen legt het uit tijdens de opening in Fort Lent: “Met de sociale basis bedoelen we alles dat vrij toegankelijk is in een buurt, wijk of dorp, wat maakt dat het goed (samen) leven is. Denk aan: informele netwerken, activiteiten, voorzieningen, betekenisvolle relaties én plekken. Met buurtgenoten, maar ook met professionals.” Bij sociale kwaliteit kijken we of mensen ook daadwerkelijk mee kunnen doen op een manier die bij hen past. “Dan heb je het over sociaal economische zekerheid, sociale inclusie, sociale cohesie en sociale empowerment. Meedoen is moeilijk als hier niet aan wordt voldaan.” Vandaag kijken bezoekers hoe ze deze sociale basis en sociale kwaliteit verbeteren.  

“5 jaar nadat de taken rondom de Jeugdwet, Wmo en participatiewet  naar de gemeente verhuisden, stelde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de vraag: ligt het sociaal domein op koers? Het antwoord is duidelijk: nee”, begint Guido Walraven, oud-lector Dynamiek van de Stad bij Inholland, zijn keynote. "Het sociaal domein stagneert, de ondersteuning van kwetsbare burgers is niet op orde”, gaat Guido verder. “Tijd voor een rechtvaardige stad." Hier schreef hij ook over in zijn bundel: ‘Werken aan een meer rechtvaardige stad'. Dat is een stad waar van ongelijkheid geen sprake meer is. Daar zijn geen pasklare oplossingen voor, dat vraagt ruimte voor experimenteren, reflecteren en leren.

Zelf komt hij met het voorstel voor verzorgingsstad 2.0 als een van de bouwstenen, voortbouwend op het begrip van SCP-directeur Kim Putters uit 2013. “De verzorgingssteden moet aan hoge eisen voldoen aan de hand van 3 agenda’s: morele, een institutionele en een kennisagenda. Daarin gaat het over kwaliteit van leven, ook gekeken naar wereldwijde ontwikkelingen, samenwerking van overheden met instellingen, bewoners, sociaal ondernemers en onderzoekers en de inzet van ervaringskennis én vakkennis.” 

Dat lijkt de meeste partners van de werkplaats ook een goed plan. Zij gaan in gesprek over het centrale thema met stellingen als ‘Moet er meer gepraat worden of meer gedaan?’ Maria Meekes, vrijwilliger bij Vitale Verbindingen, een herstelcommunity in Arnhem, is duidelijk: “In het doen, vind je elkaar. Je ontdekt elkaars kwaliteiten en daardoor praat je vanzelf over elkaars essentiële waarden.” Daar is ook Eline Kooi, beleidsmedewerker bij gemeente Heumen, het mee eens. Als voorbeeld vertelt ze over de noodopvang in de gemeente voor Oekraïense vluchtelingen. “Er was nog geen landelijk kader, maar de inwoners van Overasselt gingen aan de slag en hebben de noodopvang geregeld. Als de gemeente in de lead was geweest, was het niet zo snel gedaan.” Angela Jansen, opbouwwerker bij Stichting Mikado/Santé Partners, ziet ook een andere kant: “Ik kies voor praten, omdat je eerst kijkt: hebben we het over hetzelfde? Zodat we een gezamenlijk begin hebben, dezelfde taal spreken.” Als voorbeeld geeft ze het woord participatie. “De een vindt een bewoner spreken participatie, de ander pas als je ze allemaal om tafel hebt.” 

Na de lunch, smaakt de middag naar meer. Daarom gaan de bezoekers proeven in 2 verschillende proeverijen.

Boosheid, irritatie en verdriet, dat zijn de emoties van de bezoekers van de proeverij: Sociale kwaliteit voor jongeren met een ondersteuningsbehoefte. Ze lezen een transcript van het interview met Roel (geanonimiseerde naam), waarin hij vertelt over zijn weg vol tegenslagen naar een fijne baan via Pluryn bij het Radboud UMC. In het verhaal vertelt hij over zijn horecaopleiding, zijn stages en vooral over zijn diagnose Autisme Spectrum Stoornis. “In Nederland lukt het veel jongeren niet om zelfstandig een plek in de samenleving te krijgen. Om passend onderwijs te volgen, een baan te vinden en zelfstandig te leven. De sociale kwaliteit staat onder druk”, vertelt docent-onderzoeker Joos Meesters van het leeratelier Jip (jongeren, inclusie en participatie). Ze vertelt over de 3 onderzoeken van het leeratelier in de praktijk van Pluryn, HAN en New Rootz en Daatlab. “In ons leeratelier zoeken we uit hoe deze jongeren participeren op een manier die bij hen past.” De bezoekers zien vooral kansen voor de rol van het sociale netwerk hierbij. 

“Wat zijn betekenisvolle plekken en hoe dragen zij bij aan betekenisvol contact?” Dat is de vraag die Ester Klaassen, docent-onderzoeker Leeratelier Betekenisvol Contact in de Wijk stelt in haar proeverij. “Fysieke plekken en organisaties zijn een belangrijk onderdeel van de sociale basis. Plekken waar mensen zich welkom voelen en betekenisvolle relaties aangaan.” Dat deze plekken niet altijd voor de hand liggen, bleek uit onderzoek van opbouwwerkers en studenten binnen dit leeratelier. Daarom vraagt Ester aan de bezoekers van de proeverij om hun eigen betekenisvolle plek in kaart te brengen.

Zo vertelt iemand over Stadspark De Goffert. “Je kunt hier wandelen, picknicken, sporten, naar de kinderboerderij, met je hond spelen, concerten bezoeken en nog veel meer. Het is een open park, je kunt er van verschillende kanten in en weer uit.” Ester vraagt de deelnemers een symbool en quote te bedenken bij deze betekenisvolle plek. De Goffert wordt een ronde zon met verschillende stralen (de wegen die naar het park leiden). ‘Je bent altijd vrij om je pad te kiezen’ staat erbij.  

Aan het eind van de middag klinkt er luide zang. Door te zingen bepalen de bezoekers met welke ideeën uit het werkveld, de werkplaats aan de slag moet. Conclusie: met allemaal. In een talkshow worden ideeën geopperd over bijvoorbeeld het empoweren en ondersteunen van vrijwilligers, het werken aan sociale binding om te voorkomen dat problemen in appartementencomplexen en wijk escaleren en ook het idee over het vergoten van de autonomie van de Master Social Work professionals wordt omarmd.

Mohamed El Hamdaoui, bestuurder bij Bindkracht10 wil meer aandacht voor de sociale kant van de energietransitie. Mohamed: “De noodzaak voor actie is hoog, maar we vliegen het vraagstuk aan vanuit de technische kant, terwijl het beter zou werken als we aansluiten bij de belevingswereld van de bewoners.” Kortom: de toekomst brengt nog genoeg uitdagingen, maar de Werkplaats Social Domein Arnhem en Nijmegen gaat er met plezier mee aan de slag.