Medicijn Gebouwde omgeving kan werken als medicijn

Bakstenen en sensoren. Kort gezegd zijn dat haar instrumenten om sociaal-intelligente woningen en wijken te helpen ontwikkelen. Masi Mohammadi, lector Architecture in Health: “Als het gaat om vragen als ‘hoe zorgen we dat buren meer naar elkaar omkijken?’ Of ‘hoe ervaren mensen meer veiligheid op straat?’, zal ik met mijn achtergrond als bouwkundige uiteraard altijd een ruimtelijk antwoord geven.” Maar in de manier waarop Mohammadi naar oplossingen toewerkt, kijkt ze over de muren van haar vakgebied heen.

De samenstelling van het onderzoeksteam van Mohammadi verraadt dat al. Behalve bouwkundigen zijn er ook sociologen, psychologen, planologen, ethici en technici in vertegenwoordigd. Mohammadi: “Het DNA van mijn lectoraat is multidisciplinair; ik ben een voorstander van het verbinden van de verschillende domeinen.” Daarnaast werkt ze nauw samen met het werkveld. “Veelal wooncorporaties en woonzorgcentra; organisaties die mensen huisvesten of verzorgen die op sociaal, economisch, fysiek of mentaal gebied een achterstand hebben of kwetsbaar zijn.” Het is precies de doelgroep waar Mohammadi zich hard voor maakt. En van wie zij de kwaliteit van leven graag wil verbeteren.

Die motivatie stamt nog uit de tijd dat zij als student Bouwkunde in de buurt van een verpleeghuis woonde. “Ik zag de ouderen daar eenzaam en alleen in hun parkje buiten zitten. Wij studenten waren voor hen zo ongeveer de enige bezienswaardigheid in de buurt. Dat maakte indruk op mij.” Het deed haar inzien dat de ruimtelijke omgeving impact heeft op het menselijk welzijn. En je als bouwer dus nooit moet vergeten voor wíe je een woning of wijk ontwerpt. Zo kan het dat ze nu als lector Architecture in Health bouwkundige omgevingen helpt creëren die sociale interactie verbeteren, zelfredzaamheid bevorderen en leefbaarheid stimuleren. In die zin sluiten haar ambities en die van HAN-zwaartepunt Health naadloos op elkaar aan. “We vinden elkaar helemaal in ons streven om sociaal-economische gezondheidsverschillen te verkleinen.”

Mohammadi: “Binnenkort start de Limburgse wooncorporatie Domus met de bouw van een appartementencomplex voor ouderen. Ons onderzoeksteam dacht tijdens de ontwikkel- en ontwerpfase mee over bouwvolume, inrichting, lichtinval en de vraag of er op elke etage een gemeenschappelijke ruimte moest komen. Ook testten we de bouwplannen op gebruikersvriendelijkheid. Alles wijst erop dat door onze inbreng het ontwerp is verbeterd. Straks onderzoeken we wat het concreet heeft opgeleverd. En of we door de bouwkundige oplossingen en technologische toepassingen gezondheidsproblemen bij bewoners hebben weten te voorkomen.”

Een ander veelbelovend project is GELIJK in Helmond. “Gemeente, zorginstellingen en wooncorporaties hebben ons erbij gehaald om onderzoek te doen naar de wijze waarop ze een slimme en gezonde wijk kunnen bouwen die in dienst staat van mensen met bijvoorbeeld een economische achterstand of een slechte gezondheid. We denken mee over manieren om informele mantelzorg in de wijk te faciliteren en contact in de buurt te bevorderen.” Daarbij kan ze putten uit de kennis die het lectoraat opdoet in de Empathische Woning en de 10 Empathic Living Labs. Daarin wordt geëxperimenteerd met loopbanden als alternatief voor een trap of lift, slimme sensoren in de vloer die opmerken wanneer iemand valt, of eetbare wanden die een gezond eetpatroon stimuleren. 

In welk project of in welke wijk ze ook actief is, empathie vormt voor Mohammadi en het onderzoeksteam steeds de leidraad. “Het is ons kompas.” Dus betrekt ze bewoners in de verschillende onderzoeks-, ontwerp-, test- en evaluatiefasen. “Dat vind ik niet meer dan vanzelfsprekend.” Bovendien zijn er genoeg tools om die inclusie te organiseren. “Denk aan virtual reality, legosteentjes, foto’s, gesprekken... We doen alles om te achterhalen wat mensen nodig hebben om zich veiliger, gezonder en gelukkiger te voelen in de wijk. Als het moet duiken we zelfs voor een aantal dagen onder in een wijk om de sociale systemen te doorgronden.”