De finance professional van nu denkt niet alleen aan geld
Bedrijven moeten de transitie maken richting duurzaamheid, of ze nou willen of niet. Dat gaat dan niet over netjes afval scheiden, maar vooral over het toepassen van meervoudige waardecreatie. Ecologische en sociale waarden zijn daarbij net zo belangrijk als financiële waarde. Maar in de financewereld ligt de focus nog vooral op het maken van winst. Hoe help je hen de transitie te maken naar duurzaamheid?
Egbert Willekes is Senior Onderzoeker bij het lectoraat Futureproof Control op de HAN. De afgelopen 5 jaar stortte hij zich met zijn promotieonderzoek op de vraag hoe management control systemen kunnen worden vormgegeven die gericht zijn op meervoudige waardecreatie. Woensdag verdedigde hij zijn proefschrift Management control systems aiming for multiple value creation op de Radboud in Nijmegen.
VANWAAR JE PASSIE VOOR DIT SPECIFIEKE ONDERWERP?
“Ik ben opgeleid als klassieke financial en bedrijfseconoom. Toen ik financieel directeur van energieleverancier Greenchoice was, heb ik het duurzaamheidsvirus opgelopen. Van hun 10 kritieke prestatie-indicatoren waren er 9 gericht op duurzaamheid, de financiële kant stond op de laatste plaats. Geld was voor hen vooral een middel om het duurzame doel te realiseren. Dat bedrijven zo’n nadrukkelijke maatschappelijke verantwoordelijkheid kunnen hebben, dat is in mijn DNA gaan zitten.”
Ik denk niet dat alle bedrijven die maatschappelijke verantwoordelijkheid voelen…
“Nee, bij veel bedrijven staat winst maken ‘gewoon’ nog op 1. Ook in het huidige financieel economische onderwijsmateriaal staat dat bedrijven er vooral zijn om geld te verdienen. Toen heb ik me bij het lectoraat aangesloten en ben ik een artikel gaan schrijven over businessmodellen met meervoudige waardecreatie. Wetenschappelijk onderzoek doen bleek zo leuk dat ik besloot erop te gaan promoveren.”
Duurzaam gedachtegoed moet ingebed worden bij al je medewerkers. Het vraagt om een totale cultuurverandering.
Waarom moeten bedrijven eigenlijk aan duurzaamheid gaan doen?
“Deze kun je in 2 categorieën opdelen. De eerste zijn bedrijven die uit zichzelf actief sturen op meervoudige waardecreatie. De CEO vindt duurzaamheid belangrijk en wil iets doen voor de maatschappij. Zij voelen een zekere verantwoordelijkheid richting de wereld en hun stakeholders, en zijn zich bewust van hun impact. Dan heb je de bedrijven die gewoon wel moeten. De wereld verandert enorm, consumenten vinden de CO2-footprint van een bedrijf steeds belangrijker. De druk op duurzaamheid neemt toe. In 2030 moeten we de klimaatdoelen hebben behaald. Ik zeg daarom: investeer nu in verduurzaming, dan heb je straks als bedrijf ook nog bestaansrecht.”
Hoe moeten bedrijven dat doen?
“Ik heb voor mijn promotie-onderzoek 3 studies gedaan. Bij de eerste studie bleek dat bestaande fundamentele boekhoudconcepten niet zijn ingericht op duurzaamheid. Het basisconcept binnen finance is de balans en de verlies- en winstrekening: daarmee kun je ecologische en sociale waardes heel lastig meten. Dat moet dus anders. Wél hebben we sturingsmechanismes die je ook kunt gebruiken om te sturen op meervoudige waardecreatie. In plaats van de vraag: ‘Hoe geven we 10 procent minder geld uit?’ kun je financiële professionals op duurzame doelen sturen. Zo verandert de vraag bijvoorbeeld naar: ‘Hoe verlagen we als bedrijf onze CO2-afdruk met 10 procent?"
Daar voorzie ik nogal wat weerstand…
“Zeker. Ik dacht eerst: hoe moeilijk kan het zijn? Je zorgt dat duurzaamheid integraal in je bedrijfsstrategie zit, stelt als doel dat je je CO2-uitstoot verlaagt naast je financiële doel, verbindt er een bonus aan en dan gaat het vanzelf. Maar het is veel complexer dan dat. Als je als bedrijf beseft dat je een maatschappelijke functie hebt, moet je binnen je organisatie zorgen voor een hele andere manier van denken. Duurzaam gedachtegoed moet ingebed worden bij al je medewerkers. Het vraagt om een totale cultuurverandering. Je kunt wel tegen een accountmanager bij een bank zeggen zeggen: vanaf nu mag je alleen nog maar duurzame kredieten verkopen. Maar je moet hem wel de juiste kennis en mindset meegeven waaróm dat dan is.”
Voor je tweede studie ben je bij 20 bedrijven geweest die de focus al op duurzaamheid hebben liggen. Wat viel je daar op?
“Die bedrijven roepen: duurzaamheid zit in ons DNA. Zij kijken hoe ze als bedrijf in de hele keten duurzaam kunnen zijn. Daarvoor blijkt samenwerking ontzettend belangrijk. Een mooi voorbeeld: ik bezocht een bedrijf dat zijn olieterminals in de haven afgestoten heeft en overstapt op waterstof. Wat daar heel leuk was was dat de financiële afdeling en de duurzaamheidsmanager in één team werkten om echt goed over duurzaamheid te kunnen rapporteren en het te integreren in de bedrijfsprocessen. Ontzettend belangrijk, want financials zijn straks wel de mensen die die rapportages moeten doen. Nu is de finance professional nog vooral geïnteresseerd in alles met een euroteken. Maar met een goeie duurzaamheidsmanager moet die mindset straks veranderen. Uit mijn derde studie is dat sterk naar voren gekomen.”
Nu is de finance professional nog vooral geïnteresseerd in alles met een euroteken. Maar met een goeie duurzaamheidsmanager moet die mindset straks veranderen.
Je bent inmiddels gepromoveerd. Hoe ga je nu verder met al deze bevindingen?
“Finance speelt een belangrijke rol waar een bedrijf wel en niet in investeert. Andere vormen van waarden moeten door hen echt worden gezien en gewaardeerd. Daar is nog een hoop te halen. Alle kennis die ik heb opgedaan wil ik gebruiken om het onderwijs te vernieuwen. In januari ga ik daarom bij de HAN als lector aan de slag op het lectoraat Future Proof Control waarin sturen op meervoudige waardecreatie centraal staat. Daar kan ik mijn onderzoek voortzetten en hopelijk echt een impact creëren. Die verandering gaat heel lastig worden, want meervoudig waardedenken moet je in álle facetten van een opleiding integreren. Ik ga gewoon beginnen en pak het in kleine stapjes aan. Want gewoon gaan zitten wachten? Daar breng je geen verandering mee teweeg.”