Geneeskundige opvang bij rampen en terrorisme  In hoeverre is ambulancepersoneel getraind?

Doet zich een grote ramp voor? Of vindt er een ongeval of aanslag met veel gewonden plaats? Het personeel van ambulances en meldkamers moet dan samen met geneeskundige hulpverleners uit de regionale organisatie (GHOR) zo snel en effectief mogelijk in actie komen. De hulpverlening werkt volgens het landelijk model Grootschalige Geneeskundige Bijstand (GGB). Hoe kan daarbij optimale patiëntenzorg worden geboden?

Het artikel over de eerste praktijkervaringen is verschenen in het tijdschrift Prehospital and Disaster Medicine, Cambridge University Press. Hoe werken de professionals in de ambulancezorg met het relatief nieuwe landelijke GGB-model voor de geneeskundige opvang bij rampen en crisis? 

Daarnaast is gekeken naar specifieke maatregelen die relevant zijn bij terrorisme gevolgbestrijding. Zoals bijvoorbeeld het in de praktijk handelen in een 'koude en warme zone'. In de 'warme zone' kan voor de professional namelijk gevaar schuilen, omdat er nog een (schiet)incident kan volgen.

Sivera Berben en Lilian Vloet, onderzoekers van het Lectoraat Acute Intensieve Zorg (LAIZ) van de HAN, zijn co-auteurs, samen met Johan de Cock, wetenschappelijk coördinator van ANAPHEM. Dit is een netwerk voor verbetering van de kwaliteit van het werk in de crisisbeheersing publieke gezondheid. 

''Er was nog geen landelijke evaluatie van de eerste ervaringen met het GGB-model,'' vertelt Sivera Berben. "Onder gezamenlijke supervisie van Johan, Lilian en mij hebben studenten van de Bachelor Medische Hulpverlening (BMH) 2 praktijkprojecten voor een evaluatieonderzoek uitgevoerd.''

De studenten hebben -naast literatuuronderzoek- ook kwalitatief onderzoek in 5 veiligheidsregio’s uitgevoerd: Grootschalige Geneeskundige Bijstand in de praktijk. Zij interviewden 11 ambulancehulpverleners, GHOR-en medewerkers en werkten mee aan een artikel voor het vakblad Ambulancezorg.

Sivera Berben: ''Johan en ik zijn als onderzoekers bij alle interviews aanwezig geweest en hebben de studenten begeleid om verdiepende vragen te stellen. De studenten vonden het heel interessant en leerzaam om deel uit te maken van een groter lopende studie. Ze hebben de primaire data overgedragen aan LAIZ en ANAPHEM."

De respondenten hebben een uiteenlopende zienswijze omdat de invoering van het model per veiligheidsregio verschilt. Zij zien allen wel veel winstpunten van het GGB-model. Zeker als het gaat om gebruik van materiaal en middelen. Er blijkt ook waardering voor het handelingsprincipe 'Sweep & Treat ': snel de ambulance in, rijden en onderweg handelingen uitvoeren.

Om voorbereid te zijn op een grootschalig incident moet personeel van ambulances, meldkamers en van de GHOR naast het reguliere werk, ook rekening houden met opgeschaalde zorg. De extra vereisten van een ramp of crisis zoals grootschalige coördinatie en logistiek, komen daarbij.

De gedeelde knelpunten die alle geïnterviewden naar voren brengen zijn: 

1. Te beperkte prioriteit voor het GGB-model tijdens scholingen en rampenoefeningen. 
2. Behoefte aan doorontwikkeling van competenties van de ambulancehulpverlener en meldkamercentralist voor de functies: Taakverantwoordelijke transport en Command & control.

''Het evaluatieonderzoek heeft concrete aanbevelingen opgeleverd'', concludeert Sivera Berben. ''Hoe kunnen de zorgverleners het beste trainen voor een grootschalige noodsituatie? Zijn zij goed op de hoogte van de capaciteiten van de verschillende disciplines?''

''Voor het onderhoud van kennis en kunde is regelmatige oefening écht noodzakelijk. Systematische evaluatie volgens internationale criteria helpt bij het beter voorbereid zijn op rampen en crisisopvang.''

• Medical Coordination Rescue Members’ and Ambulance Nurses’ Perspectives on a New Model for Mass Casualty and Disaster Management and a Novel Terror Attack Mitigation Approach in the Netherlands: A Qualitative Study, Prehospital and Disaster Medicine, Cambridge University Press, https://www.doi.org/10.1017/S1049023X21000790

• Sivera.Berben@han.nl