Lezing en promotieonderzoek “Holocaustonderwijs biedt kans om kritisch denken te stimuleren”

1e18d84a-0ce6-11ee-94bb-02565807075b Vijf studenten van Leraar Geschiedenis overleggen in open werkruimte over de WO II.

Geschiedenisonderwijs is te vaak gefocust op leren van de Holocaust in plaats van leren over de Holocaust. Dat benadrukte Marc van Berkel, historicus en docent aan onze Lerarenopleiding Geschiedenis, aan de vooravond van Dodenherdenking.

Op uitnodiging van het CIDI gaf Van Berkel een lezing over het historisch besef van jongeren, en over het Holocaustonderwijs. Zijn specialisaties zijn de Holocaust, Duitsland en de Tweede Wereldoorlog, en hij is lid van de International Holocaust Remembrance Alliance. 

profielfoto mrc van berkel
Marc van Berkel, historicus en docent bij de HAN

Vroeger en nu

De historicus haalde aan dat er vaak gesproken wordt over een afnemend historisch besef in de maatschappij. En dat dit te wijten zou zijn aan het geschiedenisonderwijs. “Doet het onderwijs wel genoeg om jongeren te informeren over de feiten over de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging? Mensen verkeren vaak in de veronderstelling dat jongeren vroeger meer over deze onderwerpen wisten en leerden. Dat was niet altijd het geval: met name aan de Holocaust werd lange tijd weinig aandacht besteed in het geschiedenisonderwijs.” 

“Een belangrijk verschil tussen vorige generaties en de huidige generatie is dat de kennis over de Holocaust op andere manieren wordt doorgegeven. Waar vorige generaties nog via familieverhalen of van overlevenden over de oorlog leerden, moeten jongeren die kennis nu via een cultureel geheugen opdoen: via onderwijs, schoolboeken, herdenkingen, musea, films en andere media.”

Het belang van geschiedenisonderwijs

Waarom is het eigenlijk belangrijk dat er les wordt gegeven over de geschiedenis van de Holocaust? Van Berkel: “Omdat er nog steeds mensen in leven zijn die kunnen getuigen over de vervolgingen en gebeurtenissen tijdens de oorlog. Dat zijn de mensen die nu ongeveer 90 jaar oud zijn. Maar ook heel veel kinderen en kleinkinderen ondervinden nog steeds de gevolgen van de oorlogsverhalen van hun ouders of grootouders. Dergelijke familiegeschiedenissen zijn belangrijk om te worden doorverteld, zodat jongeren ervaren welke impact oorlog en geweld kunnen hebben op langere termijn.

"Jongere generaties hebben over het algemeen geen idee hoe het is om tijdens een oorlog te leven. Door te vertellen en onderwijzen over deze geschiedenis, worden jongeren wellicht empathischer voor discriminatie, uitsluiting of geweld.”

Jongere generaties hebben over het algemeen geen idee hoe het is om tijdens een oorlog te leven.

“Decennia later worstelen samenlevingen nog met zowel de herinnering aan de Holocaust, als met hedendaagse uitdagingen. Denk aan hardnekkig antisemitisme en vreemdelingenhaat, actuele genocides in de wereld, de voortdurende vluchtelingencrisis en de bedreigingen van democratische normen en waarden. Bovendien biedt onderwijs over de Holocaust een goede mogelijkheid om kritisch denken, maatschappelijk bewustzijn en persoonlijke groei te stimuleren.”

Holocaust in de schoolboeken

De huidige generatie jongeren leert voornamelijk via verschillende media, onderwijs en musea over de Holocaust. Dat maakt het promotieonderzoek van Marc van Berkel, naar overeenkomsten en verschillen tussen de Nederlandse en Duitse beschrijvingen van het Nazisme en de Holocaust in schoolboeken, heel relevant. Het legde een zorgelijk feit bloot, namelijk dat Nederlandse geschiedenisschoolboeken ernstige hiaten kennen. Nieuwe wetenschappelijke inzichten sijpelen maar moeizaam door naar de Nederlandse lesmethoden. Voor veel docenten geschiedenis in het voortgezet onderwijs en het mbo is het zoeken. Hoe om te gaan met gevoelige en beladen thema’s in de klas, zoals de Holocaust? 

Aly Smelt-Medendorp, directeur van de Academie Educatie: “Het onderzoek van Marc is zeer bruikbaar in de Lerarenopleiding Geschiedenis. Het stimuleert een kritische en onderzoekende houding bij studenten naar een zeer belangrijk gevonden thema in het huidige geschiedenisonderwijs. Het onderzoek laat studenten bewust worden dat geschiedenis niet een vaststaande waarheid produceert, maar veranderlijk is. Het laat zien dat het schoolcurriculum slechts een weerspiegeling is van de tijdsgeest en van de normen en waarden van het moment.”