Steunfiguren in de jeugdzorg
De inzet van steunfiguren in de jeugdzorg staat hoog op de beleidsagenda, maar in de praktijk gebeurt het nog weinig. Hoe kijken hulpverleners, ouders en jongeren aan tegen samenwerking met steunfiguren in de jeugdzorg? Welke belemmeringen en kansen zien zij? In opdracht van BOEG (Bovenregionaal Expertisenetwerk Gelderland) onderzochten het HAN Lectoraat Werkzame Factoren in de Jeugd- en Opvoedhulp en Praktikon de samenwerking met steunfiguren.
In het onderzoek zijn vragenlijsten verspreid onder zowel hulpverleners, ouders en jongeren. Ook zijn de onderzoekers in gesprek gegaan met hulpverleners, ouders en jongeren over de uitkomsten van de vragenlijsten.
Wat zijn steunfiguren voor jongeren?
Een steunfiguur biedt steun aan een jongere en/of anderen in het gezin vanuit een bestaande sociale relatie. Denk aan familie, buren of vrienden. Een steunfiguur is dus geen hulpverlener en in het geval van jongeren, is het ook niet de eigen ouder(s)/verzorger(s). Uit het onderzoek blijkt dat steunfiguren het vaakst een familielid of een leeftijdsgenoot zijn. Het is overigens niet vanzelfsprekend dat een jongere een steunfiguur heeft. Ook is het niet vanzelfsprekend dat jongeren hun steunfiguur willen betrekken bij de hulp die ze krijgen. "Een veel genoemde reden is dat ze niet willen dat de band met deze persoon verandert", legt onderzoeker Janneke Peelen uit.
De belangrijkste steun die jongeren van steunfiguren krijgen is, advies en informatie, en een luisterend oor."
Kansen en belemmeringen
Zowel ouders, jongeren als hulpverleners benoemen de meerwaarde van samenwerking met steunfiguren. Zo benoemde een hulpverlener: “De relatie tussen jongere en gezin, en steunfiguur is veel duurzamer. Hulpverlening is altijd tijdelijk”. Toch bevestigt het onderzoek dat er in de praktijk nog weinig wordt samengewerkt met steunfiguren. Hulpverleners noemen als belemmeringen onder andere de onduidelijkheid over ieders rol, regels rondom privacy en dat jongeren geen of een beperkt netwerk hebben.
Tegelijkertijd hebben ouders en jongeren ook kritische kanttekeningen bij het daadwerkelijk betrekken van een steunfiguur in een hulptraject. Ze benadrukken dat de samenwerking alleen meerwaarde heeft als er steeds sprake is van maatwerk. Voor de ene jongere kan het helpend zijn dat een steunfiguur meegaat naar gesprekken met een hulpverlener. Voor een andere jongere past het beter om samen met de steunfiguur leuke dingen te doen en deze persoon juist minder onderdeel te laten zijn van de formele hulp. Jongeren en ouders geven aan dat het aan de hulpverlener is om samen met alle betrokkenen te onderzoeken welke rol en positie een steunfiguur kan hebben.
De relatie tussen jongeren, gezin en steunfiguur is veel duurzamer. Hulpverlening is altijd tijdelijk."
Vervolg
Het onderzoek laat zien dat beleid ten aanzien van steunfiguren niet voldoende is. Training, zeker in combinatie met een organisatie die de samenwerking met steunfiguren faciliteert, stimuleert dat hulpverleners met steunfiguren samenwerken. Dit zijn sleutels waar aan gedraaid kan worden. Gezien de vragen en dilemma’s die er spelen rondom de inzet van steunfiguren zou er echt een leerproces op gang moeten komen waarin hulpverleners samen met alle betrokkenen kunnen onderzoeken hoe de samenwerken met steunfiguren een succes kan zijn, wat hiervoor nodig is aan (nieuwe) competenties en organisatiestructuur en -cultuur.
Jongeren en ouders geven aan dat het aan de hulpverlener is om samen met alle betrokkenen te onderzoeken welke rol en positie een steunfiguur kan hebben."
Meer informatie?
Wil je meer weten? Lees dan het gehele eindrapport.
Of bezoek de projectpagina: han.nl/steunfiguren
Werkzame Factoren in de Jeugd- en Opvoedhulp
Het Lectoraat Werkzame Factoren in Jeugd- en Opvoedhulp focust op samenwerkingsvraagstukken in jeugd- en opvoedhulp. Professionals in de jeugdzorg werken elke dag opnieuw met zeer verschillende mensen. Hoe realiseer je dan een goede en dus effectieve samenwerkingsrelatie? En hoe zorg je dat deze goed blijft?
