Zelfsturing bij blended onderwijs

Onderzoeker bij het Centre of Expertise iXperium leren met ic, Manon van Zanten, was betrokken bij dit iXperiumdesignteam. Ze blikt terug op het proces en kijkt welke factoren hebben bijgedragen aan het succes van dit designteam.

“Het designteam Rijn IJssel heeft het complete proces doorlopen: verkennen en verzamelen, een prototype bouwen en dat uittesten en evalueren. Een hele mooie opbrengst,” zo vertelt Manon. In een hieraan voorafgaand designteam bij Rijn IJssel (waar Manon eveneens bij betrokken was) gingen de teamleden aan de slag met de vraag: hoe kan, met gebruik van ict, de zelfregulatie van studenten (bij afstandsleren) worden verbeterd? 

Het prototype van dat designteam voldeed echter niet aan de door het designteam opgestelde eisen en wensen. Daarom is in het opvolgende schooljaar een vervolgdesignteam gestart dat heeft gewerkt aan een nieuw ict-rijk leerarrangement zelfsturing. Deels bestond dit team uit leden die ook in het voorgaande team hebben meegewerkt. Dit zorgde voor een solide basis voor de samenwerking. Manon: “Onze inspanningen van een jaar (of eigenlijk twee jaar met het voorafgaande designteam erbij) hebben hun vruchten afgeworpen. Het is gaaf om te zien hoe een hele cursus herontworpen kon worden waar studenten mee aan de slag konden. Ze zijn daarbij geholpen in het sturen en reguleren van hun leren.” 

Anders dan in het voorgaande designteam is er gekozen voor een specifieke doelgroep, namelijk de 1e-jaarsstudenten Assisterende Gezondheidszorg (AG) die de cursus Anatomie volgen. Een aantal docenten uit het designteam was namelijk betrokken bij deze cursus en dat was van positieve invloed op de doorloop van het proces. “Als onderzoeker heb ik gezien dat het goed werkt als er al in een vroeg stadium wordt nagedacht over waar, wanneer en bij wie het te ontwerpen leerarrangement uitgetest kon worden. Omdat we wisten wanneer de cursus zou draaien en welke inhoud hierin zou zitten, en omdat een aantal designteamleden deze cursus gaven, hadden we op tijd een concrete datum om naartoe te werken,” aldus Manon. “We hebben hierdoor, naast het ontwerpen van de cursus, ook op tijd na kunnen denken over welke andere docenten de cursus op de nieuwe manier konden gaan uitvoeren.”
Dit, in combinatie met de belangstelling die er binnen Rijn IJssel is voor het stimuleren van zelfsturing bij studenten, heeft ertoe geleid dat de uitvoering van het leerarrangement als resultaat had dat ook een docent van buiten het designteam studenten meer keuzes laat maken. 

Het designteam besloot om de focus te leggen op het ondersteunen en bevorderen van zelfsturing in een online én fysieke omgeving. In de verkennende fase zijn verschillende bronnen aangesproken: de uitkomsten van het vorige designteam, maar ook het onderzoek van een docent-onderzoeker binnen Rijn IJssel naar zelfsturing onder studenten en niet te vergeten de resultaten van de vragenlijst zelfregulatie en motivatie van de MBO Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict. De docenten die deel uitmaakten van het designteam hebben het zoeken van informatie en de actieve kennisdeling als erg prettig ervaren. Daarnaast hadden alle designteamleden een open, onderzoekende houding, wat er tevens aan bijdroeg dat het team veel kennis heeft kunnen vergaren en uitwisselen.  

Vervolgens zijn de ontwerp-eisen voor het leerarrangement opgesteld en heeft het designteam zich gebogen over het maken van een prototype. Hierbij is enerzijds een canvas voor een blended ontwerp geraadpleegd, dat gebruikt wordt door de i-coaches van Rijn IJssel, en anderzijds het blended golfjesspel. Het resultaat: een breed inzetbaar leerarrangement, bestaande uit een routekaart voor de cursus Anatomie voor de startende student AG niveau 4. Leren in een digitale leeromgeving, leren in een fysieke omgeving, individuele en groepsopdrachten wisselen elkaar af en ict speelt een ondersteunende rol . De routekaart is een interactieve PDF die een overzicht geeft van de verschillende onderdelen die de studenten moeten doorlopen om de cursus af te kunnen ronden. Zichtbaar op deze kaart zijn de fasen van het leerproces: Oriëntatie en voorkennis, Leren, Verwerken en Toepassen.  

Manon blikt tevreden terug op dit designteam: “Het leerarrangement, dat beschikbaar is op de website van het iXperium, is een mooi en toegankelijk voorbeeld van het vormgeven van blended onderwijs, waar andere mbo’s hun voordeel mee kunnen doen. Het laat zien dat blended onderwijs ook simpel kan zijn; het gaat er vooral om dat je nadenkt in welke leeromgeving je welke leeractiviteit doet. En als je daarin studenten bewust meeneemt en hen laat reflecteren op hun leerdoelen en voortgang daarin, stimuleer je meteen hun zelfsturing. Twee vliegen in één klap!” 

Naast een product om trots op te zijn, heeft het designteam ook geleid tot waardevolle inzichten. Daar heeft het hele designteam aan bijgedragen. “Het succes is vooral te danken aan de inzet van alle designteamleden,” licht Manon toe. “De procesbegeleider, onderzoeker en de 2 docenten van Rijn IJssel hebben veel tijd en energie gestoken in het ophalen van informatie, het in elkaar zetten en uitvoeren van het leerarrangement en het evalueren ervan.” Daarnaast hebben het gevoel van urgentie onder docenten en de brede steun binnen Rijn IJssel om het prototype uit te proberen een belangrijke rol gespeeld bij het behalen van de positieve resultaten. Het bevorderen van zelfsturing staat binnen Rijn IJssel hoog op de agenda, zowel bij docenten als op beleidsniveau. 

Nieuwsgierig naar het eindresultaat van dit designteam? Op deze pagina vind je het leerarrangement en de bijbehorende instructie voor docenten. Ook vind je hier de eindrapportage van dit designteam. 

Dit designteam maakte deel uit van de MBO Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict. Het designteam bestond uit twee docenten werkzaam bij verschillende Zorgopleidingen van Rijn IJssel, een onderzoeker en tevens docent van Rijn IJssel en een procesbegeleider van Rijn IJssel. Het designteam werd ondersteund door Manon van Zanten, onderzoeker bij het iXperium Centre of Expertise Leren met ict.