Future (y)our Energy zet onderwijs voor energietransitie op z’n kop

Niemand wil een elektriciteitshuisje in de voortuin. Toch moeten er de komende jaren 50.000 van zulke transformatorhuisjes worden geplaatst voor de energietransitie. Daarbij is niet alleen de vraag wie ze gaat plaatsen (er is immers een groot personeelstekort), maar vooral ook de vraag waar die huisjes precies moeten komen. 
 

“Aan vrijwel elk onderdeel van de energietransitie kleven meerdere uitdagingen: technisch, maatschappelijk, politiek, sociaal”, zegt Vincent Wiegel. “In het geval van de transformatorhuisjes is bijvoorbeeld een interessante vraag wat er moet gebeuren, wil iemand zeggen: ik wil hem wél voor mijn deur. Moeten we er daarvoor een glijbaan van maken? Of een gratis e-bike-oplader? Kortom, wijkbewoners moeten betrokken worden en medevormgever zijn. Dat vraagt om een heel andere manier van denken.”
 

De studenten werken samen aan concrete uitdagingen en doen ‘onderweg’ nieuwe kennis op. “Het vraagstuk is het uitgangspunt en dat delen we op in kleinere uitdagingen, zodat iedere student op zijn eigen manier ermee aan de slag gaat”, zegt Wiegel. “Dat is heel anders dan hoe we traditioneel mensen opleiden, waarbij we denken in niveaus, vakken en kaders. Binnen deze studie werken en leren allerlei verschillende mensen samen, precies zoals in het werkveld gebeurt.”
 

De eerste vijf studenten zijn afgelopen oktober gestart en hebben zich bezig gehouden met een slimmere fundering voor laadpalen. Die fundering moet nu, zoals HAN-studenten ook in dit artikel vertellen, vervangen worden als er na tien jaar een nieuwe laadpaal geplaatst wordt, terwijl de fundering veel langer meekan. “Ze hebben over van alles nagedacht: van het ontwerp tot de productie en van duurzaamheidsverbeteringen tot de vraag waar in een straat de palen moeten komen, zodat iedereen er profijt van heeft. We benaderen dus een kleine, misschien wat saaie onderwerpen in de volle breedte.” 
 

Komend jaar gaan de studenten aan de slag met het energiesysteem van de toekomst voor de Arnhemse wijk Elsweide en de Kenniscampus Arnhem-Velp — de Arnhemse campus van de HAN en hogeschool Van Hall Larenstein. Daar komen onder meer ook de transformatorhuisjes aan bod. Ze krijgen hulp van studenten van andere opleidingen binnen de HAN én andere onderwijsinstellingen, zoals de Radboud Universiteit en het ROC Nijmegen. 

“Dit soort innovatieve opleidingsvormen zijn cruciaal vanwege de complexiteit van de huidige maatschappelijke vraagstukken”, zegt Miriam Jager, projectleider bij het cluster Leren & Ontwikkelen van SEECE. “We kunnen mensen niet langer monodisciplinair opleiden. De grote maatschappelijke vraagstukken zijn veelkoppig en wicked en vragen om een aanpak vanuit meerdere perspectieven. Anders kunnen we niet inspelen op wat er nodig is in het echte leven en is ons onderwijssysteem failliet.” 
 

Die maatschappelijke behoefte is, zo stellen Wiegel en Jager, mensen ondersteunen bij een leven lang leren en ontwikkelen, zodat hun kennis en kunde goed blijft aansluiten bij de opgaven waar de samenleving mee te maken heeft en bij de snelle technologische en maatschappelijke inzichten. “Ook bedrijven als Tennet en Alliander hebben geen idee wat ict’ers en elektrotechneuten in de toekomst allemaal moeten kunnen”, zegt Jager. “Er is dus maar één antwoord: mensen moeten zich een leven lang kunnen en blijven ontwikkelen.” Wiegel: “En daar moeten we vooral een feestje van maken. Het moet aantrekkelijk zijn. Daar moeten wij als HAN ons nog beter op inrichten.”
 

“Opgave gestuurd opleiden betekent dat we beginnen bij een echte vraag uit de samenleving of van een bedrijf, niet bij ons standaard lespakket. Stel Alliander heeft mensen met nieuwe skills nodig, dan kijken we in de regio samen met andere scholen en opleiders wie dat het beste kan bieden, of dat nu HAN, Rijn IJssel, Radboud of een commerciële partij is. Eén opleidingsloket dus voor het werkveld. En we kiezen niet voor het belang van één instelling, maar het doel staat voorop: mensen opleiden voor echte maatschappelijke problemen. Dat vraagt om anders denken, systemen delen en slim samenwerken. Met onder meer het nieuwe samenwerkingsverband zetten we daar eerste, kleine stappen in.” 
 

Die transitie naar het hart van het onderwijs krijgen is de drijfveer voor Jager. Op diverse plekken binnen de HAN zet zij zich hiervoor in. Binnen de centrale staf van de HAN, als projectleider bij SEECE en vanaf 1 september als programmamanager Innovatieve Leeromgevingen bij het zwaartepunt Slim. “Initiatieven zoals Future (y)our Energy kunnen ervoor zorgen, dat de mammoettanker die de HAN is, langzaam van richting verandert. Dat is een megaklus, maar ik ben ervan overtuigd dat het echt anders moet. We leiden nu niet toekomstbestendig op. Daarom doe ik er alles aan om onderwijsinnovaties, zoals Future (y)our Energy, aan te jagen en te ondersteunen.” 
 

Die innovaties vinden vooralsnog aan de randen van het onderwijs plaats en ontstaan vanuit persoonlijke drijfveren. Zo is het idee voor Future (y)our Energie tien jaar geleden ontstaan bij Wiegel. Uit frustratie en vanwege de ‘zin om plezier te maken’. “Ik stond college te geven en vroeg mezelf af: wat ben ik aan het doen? Dit landt helemaal niet. Iedere student is uniek, maar we duwen ze allemaal door dezelfde mal. Ik wilde een plek creëren waar samen aan nieuwe, leuke projecten wordt gewerkt. Een plek waar voor iedereen iets valt te leren én die waarde heeft voor de samenleving.”
 

Tien jaar later is Future (y)our Energy geboren, met de energietransitie dus als centraal thema. “Wat voor wereld laten we achter voor de kleinkinderen van onze studenten? Die vraag houd mij bezig. Klimaatverandering is een onvoorstelbaar groot probleem en we maken onvoldoende snelheid met de energietransitie. Daarom is ons uitgangspunt om een bijdrage aan die transitie te leveren door de complexiteit te omarmen en er samen met onderzoekers, studenten en het werkveld aan te werken. Op een manier die iedereen goede energie en plezier geeft.”

Zodat er straks, bijvoorbeeld, niet alleen 50.000 extra transformatorhuisjes in Nederland zijn geplaatst, maar 50.000 glijbanen of gratis e-bike-oplaadpunten.