‘Mijn droom is dat mensen in de zorg er trots op worden dat ze duurzaam werken’

Sivera: 'Sinds 2013 werk ik bij de HAN als associate lector. In het lectoraat waar we werken, verantwoorden we ons iedere 4 jaar aan het College van Bestuur over de koers die we volgen. Vanuit die koersbepaling hebben we het onderwerp duurzaamheid aan ons onderzoeksportfolio toegevoegd. Samenhangend daarmee ben ik nu benoemd als lector.’ Sivera kijkt samen met anderen naar oplossingen in de acute zorg die slim, schoon en sociaal zijn. ‘De vragen die we willen beantwoorden, komen uit de praktijk en het doel is om samen die praktijk te verbeteren.’

In de acute zorg moet alles meteen klaarstaan. Time is brain, is de regel. “Hoe sneller je ingrijpt, hoe beter de uitkomst,’ legt Sivera uit. Hygiëne is daarbij heel belangrijk. ‘Zo wordt door het team van medewerkers op de spoedeisende hulp voor de zekerheid heel veel klaargezet bij een behandeling. De nadruk ligt - logisch - op de kwaliteit van de zorg. Maar: wat aan materialen gebruikt wordt, is gigantisch. En, een deel wordt ongebruikt weggegooid. Kan dat niet anders? Die vraag werd tot nu toe maar beperkt gesteld. Inmiddels is de tijd rijp om die vraag juist wel te stellen.’

De zorg staat sowieso voor veel uitdagingen. ‘We leven langer, maar ook met meer aandoeningen wat leidt tot steeds complexere zorg. Er zijn steeds meer ouderen terwijl er juist een steeds groter tekort aan zorgpersoneel is. Hoe kunnen we dat anders organiseren, duurzamer?'

'In ons lectoraat denken we na over hoe we het anders kunnen organiseren. We hebben bijvoorbeeld onderzoek gedaan bij kwetsbare ouderen die nog zelfstandig thuis wonen. Bij een acute zorgvraag komt dan vaak snel de ambulance en worden deze ouderen naar het ziekenhuis gebracht. Met sommigen gaat het in het ziekenhuis juist slechter. Daar komt bij dat het ook mensen in de laatste fase van hun leven kunnen zijn. Een vraag die we onszelf kunnen stellen, is of het dan veel toegevoegde waarde heeft om iemand naar het ziekenhuis te laten gaan? Zijn ze wellicht beter af als ze thuis, in een vertrouwde omgeving, kunnen sterven. Juist omdat het allemaal zo snel moet, zit je als zorgmedewerker en patiënt voor je het beseft in die molen. Is dit de beste weg? Dat vraagt om reflectie.’

‘In een ander onderzoek hebben we in 2 ziekenhuizen het hele proces van een patiënt met benauwdheidsklachten gevolgd,’ vertelt Sivera. ‘Wat wordt er vanaf het moment dat zo iemand binnenkomt tot dat hij weer weg gaat aan onderzoeken gedaan? We kijken daarbij naar het hele proces en alle materialen die tijdens het zorgproces worden gebruikt. Waar komt bijvoorbeeld de schaar vandaan die wordt gebruikt? Die blijkt dan geproduceerd te zijn in China, met de boot naar Nederland te zijn vervoerd en dan - na één knip - gaat hij hup bij het afval. Dat gebeurt omdat wegwerpproducten soms goedkoper zijn dan instrumenten die je moet steriliseren. Als maatschappij kunnen we daarmee niet langer akkoord gaan, maar vanuit het ziekenhuis is er in het verleden nooit zo naar gekeken.’

‘Ik wil naar meer duurzaamheid, maar op een manier die leuk is,’ vertelt Sivera. ‘Ik ben niet de politieagent die met de vinger staat te wijzen van ‘dat doe je niet goed’. Dan is de reactie namelijk ook al snel: 'hoepel op'. Ik wil samen kijken naar wat mogelijk is. Er zijn al veel voorlopers die graag willen verduurzamen, maar we lopen ook tegen hobbels aan. Anders denken wordt niet altijd verwelkomd.'

Sivera licht toe: 'Zo wilden we voor een onderzoek al het afval van 15 patiënten verzamelen om het te turven. We kregen vanuit onverwachte hoek vragen: ‘Heb je wel aan infectiepreventie gevraagd of dit goed is? Zij dachten dat onze onderzoekers en studenten vanwege het infectierisico sowieso niet met afval mochten werken. De infectiepreventie was er in eerste instantie ook op tegen. We hebben samen met hen daarom een protocol geschreven. Wilden zij dat er hele dikke wegwerphandschoenen die wel 100 euro per stuk kosten gebruikt zouden worden? Dat vonden zij ook niet duurzaam. Je moet dus het gesprek aangaan. We hebben nu voor die klus een hele uitrusting, van tangen tot kleine pincetten aan toe. Dat werkt.’

Uiteindelijk is bewustwording de eerste stap, concludeert Sivera. ‘Maar weten dat het anders moet is nog niet hetzelfde als het ook echt anders willen doen. En anders willen doen, betekent nog niet dat je ook echt anders gaat werken. Daar komen ook andere aspecten bij kijken. Wij betrekken de greenteams van de ziekenhuizen en zorgafdelingen bij ons onderzoek. Dat zijn teams die al bezig zijn met duurzaamheid. We toetsen onder meer of zij het plaatje dat wij schetsen herkennen. Wellicht kunnen zij al uitleggen waarom er bij een behandeling iedere keer 5 in plaats van 2 gaasjes gebruikt worden. Of is dat omdat dat nu eenmaal zo in het protocol staat? Het is belangrijk alle verschillende disciplines in het ziekenhuis te betrekken bij de gewenste verandering in gedrag. Dus niet alleen de verpleegkundige, maar ook de afdeling inkoop. Dat maakt mensen enthousiast. Iedereen wil bijdragen aan een succes.'

Een andere belangrijke vraag die Sivera met haar lectoraat stelt is waar mensen op de werkvloer tegenaan lopen. Er zijn genoeg mensen die afval wel gescheiden willen inzamelen. Alleen merken zij vervolgens dat dit geen zin heeft, bijvoorbeeld omdat er geen aparte afvoer geregeld is. ‘Als mensen denken dat afval uiteindelijk toch weer op 1 hoop belandt, zijn ze niet gemotiveerd het te scheiden. Vraag je mensen iets extra’s te doen, dan moet je ook kunnen uitleggen wat dat oplevert. Levert iets een besparing op, dan merken ze daar op de betreffende afdeling wellicht niets van. Omdat het enkel betrekking heeft op een budget dat hogerop in de organisatie gereserveerd is. Je maakt mensen enthousiaster als je er bijvoorbeeld een wedstrijd van maakt: wat medewerkers op een afdeling besparen komt ook weer terug naar die afdeling. Zeg bijvoorbeeld: als je veel bespaart, mag je er een feest van organiseren.’

De komende jaren richt het lectoraat haar onderzoek op duurzame en innovatieve onderwerpen. Daarbij kijkt het lectoraat ook naar andere onderdelen in het acute zorgnetwerk, bijvoorbeeld de huisarts en de acute thuiszorg. De aandacht gaat vooral naar kwetsbare groepen; ook voor mensen met een lager inkomen en een lagere opleiding moet de zorg goed toegankelijk zijn. Met het onderzoek wil Sivera de kennisontwikkeling en -deling op het gebied van duurzaamheid in de acute en intensieve zorg een belangrijke impuls geven. Dat is een proces van de lange adem, constateert ze. ‘Het vraagt om een andere manier van denken. Daarmee bereik je niet iedereen, dat is de realiteit.’

‘In eerste instantie word je geen arts of verpleegkundige om duurzaam te werken. In de eerste plaats gaat het om mensen te helpen. Het is dan ook logisch dat zorgmedewerkers liever naar een bijscholing gaan om te leren reanimeren dan naar een workshop om duurzamer te werken. Het gevolg is wel dat we de afgelopen jaren in de zorg in plaats van minder alleen maar meer zijn gaan vervuilen. We moeten er echt over nadenken hoe dat minder kan. Ik wil dat mensen in de zorg er trots op worden dat ze duurzaam werken. Dat het niet altijd gemakkelijk is mensen te bereiken frustreert me niet. Van elke kleine verbetering word ik gelukkig. Ook dat is een succes.’