Leren en lesgeven met ict bij lerarenopleidingen van de HAN

In dit samenwerkingsverband kwam de driehoek opleiding, werkveld en onderzoek bij elkaar. Samen startten ze een kennisintensief en missiegedreven kennisnetwerk. Onder de vlag van het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict breidde dit netwerk al snel uit naar primair onderwijs in de regio Nijmegen, voortgezet onderwijs, mbo en hbo.

Ook voor de tweedegraads lerarenopleidingen van Academie Educatie is leren en lesgeven met ict al langer een speerpunt. Een aantal jaar geleden bleek uit de “Monitor Leren en lesgeven met ict” dat er nog onvoldoende ict in het curriculum van de opleidingen zat. De academie besloot om 2 innovators aan te nemen die de tweedegraads lerarenopleidingen van binnenuit konden helpen om leren met ict te implementeren in de curricula van de opleidingen.

De academie startte een expertisegroep met vertegenwoordigers vanuit alle tweedegraads lerarenopleidingen die adviezen gaf voor de implementatie van ict in het nieuwe curriculum van de opleiding. En dit had resultaat: uit de monitor van 2020 blijkt dat ict vaker en op meer verschillende manieren wordt ingezet in het onderwijs, en dat opleiders en studenten zich competenter zijn gaan voelen. Tijdens de succesvolle accreditatie van de tweedegraads lerarenopleidingen in oktober 2021 was de Leren en lesgeven met ict een van de parels die de academie liet zien. 

Zo’n nieuw curriculum ontstaat niet zomaar. Veel collega’s hebben er aan gewerkt. De expertisegroep Leren met ict gaf daarbij steeds input voor het thema leren en lesgeven met ict. De Academie Educatie investeerde bewust in het thema. Met de expertisegroep gaven ze een groep opleiders extra tijd om het curriculum te vernieuwen, om het gesprek aan te gaan, om onderzoek te doen en om zelf te experimenteren. Met innovator Jochem in iXperium Nijmegen, met de focus op leren en lesgeven in voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs) werd het ook makkelijker voor de andere lerarenopleiders om zelf ict-rijke lessen te geven in het iXperium. Studenten ontdekken het iXperium steeds beter als plek waar ze met vragen terecht kunnen, waar ze kunnen experimenteren en materialen kunnen lenen die ze kunnen inzetten in hun eigen onderwijs op hun stageschool. 

De expergroep pakte de innovatie stap voor stap aan. In 2018 startten ze met het eerste studiejaar en in de jaren daarna volgden de kernfase en afstudeerfase. Ze begonnen steeds vanuit vragen zoals “Wat moet een leraar in opleiding kunnen als hij op stage gaat?, Wat verwachten we van een student in zijn laatste LIO-stage? En wanneer zijn we tevreden?” De leden van de expertisegroep gingen met elkaar en vervolgens met de collega’s (opleiders, onderwijskundigen, vakgroepen) van de verschillende teams in gesprek. Zo begeleidden ze het herontwerp van leerinterventies en toetsing.

Met een nieuw curriculum krijg je ook andere verwachtingen van de opleiders. Ook daarover ging het gesprek. En uiteraard investeerde de academie ook hier in. De opleiders gingen niet alleen met hun studenten maar ook met de vakteams naar iXperium Nijmegen om inspiratie op te doen en zelf te experimenteren. Er waren workshops, studiereizen naar inspirerende collega-instellingen, conferenties en beurzen, en waren bijeenkomsten om de monitor te duiden en zelf te leren om de monitor te analyseren, er waren ondersteuningskanalen in teams, consultaties over het online onderwijs en er werden werkvormen ontwikkeld zoals de grote schoonmaak waarin de opleiders met elkaar in gesprek gingen over welke onderdelen van het online onderwijs uit 2020 en 2021 ze willen behouden en welke dingen ze niet meer willen inzetten. 

De tweedegraads lerarenopleidingen verschillen in inhoud en studentaantallen. Nog niet iedere opleiding heeft een curriculum wat al helemaal ict-proof is. De opleidingen die dat wel voor elkaar hebben zijn nu druk met vragen als “hoe borgen en toetsen we dit dan?”. Het is belangrijk om verbonden te blijven met het netwerk, met nieuw onderzoek, en kennis en ervaringen te blijven delen. En ook het werkveld moet betrokken blijven. De opleidingsscholen zijn belangrijke leerplekken voor onze studenten. De opleidingen en opleiders blijven werken aan hun visie op blended leren, wat is de goeie combinatie van online en offline leren, op de campus of de werkplek of op afstand. 

En bij iedere stap die je zet komen er weer nieuwe vragen. Als je leraren of docenten in opleiding feedback wilt geven gebruikt een opleider bijvoorbeeld een lesobservatieformulier. Maar als je nu feedback geeft op een online les dan zijn er ook andere dingen waar je op let. Wat heeft een leraar bijvoorbeeld nodig in een online les? Wanneer is een online les goed? En hoe bereid je je als leraar dan voor? Lerarenopleider Roel Grol stelde deze vragen en werkt nu samen met onderzoeker Carolien Rens aan een observatieformulier over online onderwijs. We blijven samen in de driehoek opleiding-werkveld - onderzoek samen nieuw onderwijs ontwikkelen. Samen ontdekken we hoe leren en lesgeven met ict er uitziet en hoe we dat waar nodig kunnen blijven vernieuwen.  

Dit studiejaar laten we vanuit het HAN-brede programma HAN Open Digital Horizons in een serie interviews collega’s aan het woord over leren en werken met ict bij de HAN. HAN Open Digital Horizons is het HAN-brede professionaliseringsprogramma met betrekking tot leren, lesgeven en werken met ict. Digitalisering van het hbo-onderwijs in de richting van meer flexibel, toekomstgericht onderwijs voor een digitale samenleving, is een complexe innovatie. Docenten, leidinggevenden en onderwijsondersteuners spelen hierin een cruciale rol. Op Leren en werken met ict vind je alle informatie, zowel over ondersteuning en professionalisering als informatie over het programma.