Strategie en praktijk

De perfecte blend in flexibel onderwijs

Leestijd : 6 minuten

Illustratie voor het online DLWO magazine

Dr. Marijn Post, beleidsmedewerker Leren met ict bij services Onderwijs, Onderzoek en Kwaliteitszorg (OOK), is een van de collega’s die vanuit services medewerkers adviseert over blended leren.

Ze is ook betrokken bij landelijke werkgroepen rondom leren en werken met ict (zoals het versnellingsplan en de SIG Open Education), doet onderzoek en deelt kennis over (onder andere) digitaal en online leren met ict (bv de blog ict in onderwijs en onderzoek).

Marijn: “Als je als docent ict wilt inzetten in je onderwijs is het goed om eerst na te denken wat je leerdoelen of leeruitkomsten zijn. Daarna kun je kijken of je bij deze leerdoelen beter online of offline activiteiten kunt inzetten. Daarnaast kun je bij de offline activiteiten nog kijken of die nou op de HAN moeten plaatsvinden of bijvoorbeeld in de praktijksituatie van een opleiding. Als je daar bewust in kiest krijg je een goeie blend”.

Marijn: “Beide termen worden in verschillende betekenissen gebruikt. Bij services OOK van de HAN gebruiken we de term hybride leeromgeving voor de combinatie van leren op de HAN en leren op locatie in de praktijk. We gebruiken de term blended leren voor het combineren van online en offline leren. Blended leren kan daarbij zowel op de HAN als op een werkplek in de praktijk zijn. Als er onderwijs is waarbij een deel van de studenten in een lokaal op de HAN zitten en een deel van de studenten de les online volgt dan noemen wij dat multilocatie leren. Zowel de hybride leeromgeving als multilocatie leren zijn vormen van blended onderwijs”.

314744 Overzicht blended leren met ondersteunende pijlers

Veel docenten zetten al vormen van blended onderwijs in in hun onderwijs. Zeker sinds we in teams werken. Onderwijsmaterialen en opdrachten staan online, er is online overleg, docenten gebruiken kennisclips, studenten leveren digitaal hun opdrachten in of doen een online toets. De vraag is steeds hoe maak je nu een goeie mix? Bij de HAN kennen we grofweg drie vormen: Op de HAN, op de werkplek in de praktijk en digitaal of online. Als je begint bij de keuze van je leerdoel of leeruitkomst kom je bijvoorbeeld op samenwerken of socialiseren. Bij dat leerdoel kies je waarschijnlijk sneller voor een offline werkvorm op de HAN. Bij kennisoverdracht is een kennisclip of online les misschien weer logischer.

Wat zijn nou mooie voorbeelden uit de praktijk? Hoewel Marijn meer op strategisch niveau werkt en zelf op de HAN geen les geeft heeft ze zelf wel veel ervaring als docent. Marijn: “Een manier om studenten blended te laten leren is dat je ze thuis een e-module laat maken over een thema waarmee je aan de slag gaat. Daarna komen ze in de klas. Dan kun je bijvoorbeeld een interactieve vorm kiezen om te kijken wat de studenten weten en hoe ze er in staan. Daarna een responsiecollege met aansluitend een opdracht die studenten in groepen in de klas doen. Die opdracht bespreken tijdens de les. En als afsluiting een opdracht om thuis mee aan de slag te gaan. Dan krijg je een beweging van zelf doen, luisteren, samenwerken, zelf doen, bespreken, online, offline, het wisselt elkaar af en houdt onderwijs levendig en interessant voor studenten.”

En verder zijn heel veel voorbeelden van effectief online en digitaal onderwijs. Korte kennisclips voor kennisoverdracht, collegeopname is ook handig voor studenten die een college hebben gemist, e-modulen, interactieve werkboeken, lezen en afbeeldingen elkaar laten afwisselen, quiz doen met feedback op de antwoorden, film kijken, wikiwijs of games. We zien ook steeds vaker dat docenten samen met studenten onderwijs ontwerpen. Door deze co-creatie leren studenten zelf ook weer. Studenten maken soms zelfs een deel van de toetsvragen, juist vanzelf goeie toetsvragen over leerstof bedenken leer je als student zelf veel. Een mooi voorbeeld is dat studenten computerscripts maken, andere studenten het scripts verbeteren en ook docenten feedback geven. Dan heb je online een mooie samenwerking die je offline niet zo makkelijk doet en deelt.

Zowel op de HAN als in landelijke werkgroepen is flexibilisering van onderwijs een belangrijk vraagstuk. Daarbij spelen ook vragen zoals Hoe kunnen we het onderwijs personaliseren? Hoe kunnen we professionals een leven lang laten leren? Welke andere routes hebben we dan nodig? En hoe past blended leren daar dan in? Formeel liggen veel van deze zaken bij de staf maar vanuit services OOK denken Marijn en haar collega’s hierover mee en adviseren ze collega’s en staf.

Marijn: “Het gaat niet alleen om de beste manier van lesgeven het gaat soms ook om aanpassen aan ontwikkelingen in de maatschappij. Met de komst van STAP-budgetten zien we steeds meer dat de bekostiging van een leven lang leren anders is. Medewerkers krijgen kleinere budgetten dus je ziet dat veel mensen op zoek zijn naar professionalisering die maximaal €1.000.- kost. Dan is het handig als wij als HAN ook kijken of je onderwijs meer modulair kunt aanbieden. Je krijgt dan ook meer te maken met certificering dan met alleen diplomering.

Een ander thema is dat het goed is als studenten zelf meer regie nemen en krijgen op hun leerproces. Moeten studenten alleen naar de HAN komen voor een vast programma of kunnen ze ook een eigen route kiezen? Uiteindelijk zul je voor een diploma altijd wel een verzameling bewijzen moeten leveren, maar niet iedereen kiest die route.

Ook bij toetsen zie je de behoefte aan flexibilisering. Willen we toetsen om het toetsen of maakt de toetsing onderdeel uit van het leren? Programmatisch toetsen is bijvoorbeeld veel meer ontwikkelingsgericht. Dan kom je los van studiepunten en meer op leeruitkomsten waarbij een studenten zelf kan kiezen hoe hij of zij laat zien wat hij/zij kan. Bij de HAN zie je dit bijvoorbeeld al bij de lerarenopleidingen van Academie Educatie en bij de opleiding Fysiotherapie. “

Als je een leven lang blijft leren is het belangrijk dat je na je opleiding aan de HAN een goeie bagage meekrijgt waar je je hele leven wat aan hebt. Je verzamelt als student zelf je complete leerproces. In je digitale rugzak verzamel je niet alleen diploma’s maar ook informatie over andere settings zoals praktijkervaring of projecten.

De HAN staat dus voor een grote opdracht om het onderwijs te innoveren. Maar wel een leuke en uitdagende opdracht. Wat adviseert Marijn aan docenten hoe ze dit kunnen oppakken? Marijn: “Begin met nadenken over je leerdoelen/uitkomsten. En kijk hoe je dit samen kunt oppakken, je kunt dit soort vraagstukken niet als individuele docent of medewerker oppakken. We doen dit samen met docenten, adviseurs, professionals uit de praktijk. En ook samen met studenten. Sowieso zie ik een steeds actievere rol van de studenten, docenten worden dan van alwetende docent meer een coach in het leerproces van de studenten. Het gaat er ook om dat we samen goeie professionals opleiden die het verschil maken in de praktijk en dat we samen iets maken wat meerwaarde heeft voor de maatschappij. Bij onze opleiding Fysiotherapie zie je dit al terug. En ook bijvoorbeeld bij Fontys zie je dat studenten zelf agile werken aan projecten, de docent heeft daar ook een rol van projectleider. Daarmee komt ook de vraag wat voor medewerkers we als HAN willen aannemen? Het is ook goed om afspraken te maken in je onderwijsteam. Welke competenties hebben we nodig als team? En moet iedereen die dan hebben? Welke rollen zien we naast docenten in ons team? Bijvoorbeeld ict-coach, instructional designers, onderzoekers, ondersteuners. En welke hardware, software, onderwijsruimtes of tools hebben we dan nodig?”

Welke ondersteuning is er voor teams bij deze onderwijsvernieuwing? Marijn: “Alle HAN-docenten kunnen terecht bij het kanaal www.han.nl/leren-en-werken-met-ict. We hebben zowel informatie op han.nl als een teams waar je met vragen terecht kunt. En uiteraard kun je ook met veel vragen terecht bij ASKHAN. De keuzes die jouw academie maakt in het academieplan voor HAN Open Digitale Horizons geeft uiteraard ook richting aan de onderwijsinnovatie. Vanuit het programma HAN Open Digitale Horizons starten academies en opleidingen ook met designteams waarin je dit soort vraagstukken kunt oppakken. Iedere academie heeft vanuit services een Multidisciplinair klantteam (MKT) waarin verschillende specialisten zitten. Zij kunnen adviseren en je helpen bij de keuze van software, hardware, tools of apps. Er is ook een centraal MKT die meedenkt welke toepassingen we als HAN structureel aanbieden aan docenten.”

Marijn publiceert regelmatig artikelen, blogs en tips op teams en op landelijke media.

Dit studiejaar laten we vanuit het HAN-brede programma HAN Open Digital Horizons in een serie interviews collega’s aan het woord over leren en werken met ict bij de HAN. HAN Open Digital Horizons is het HAN-brede professionaliseringsprogramma met betrekking tot leren, lesgeven en werken met ict. Digitalisering van het hbo-onderwijs in de richting van meer flexibel, toekomstgericht onderwijs voor een digitale samenleving, is een complexe innovatie. Docenten, leidinggevenden en onderwijsondersteuners spelen hierin een cruciale rol. Op www.han.nl/leren-en-werken-met-ict vind je alle informatie, zowel over ondersteuning en professionalisering als informatie over het programma.

HAN redactie