Onderzoek impact en nazorg Gevallen met de e-bike...! Hoe verder?

“Het gebruik van een e-bike zorgt ervoor dat ouderen zelfstandig boodschappen doen, ze familie en vrienden bezoeken en sociale contacten onderhouden. Zo recreëren ze bijvoorbeeld samen met anderen buiten in de natuur. Het geeft een gevoel van eigen regie en zelfredzaamheid. Een val met de e-bike bedreigt dat gevoel.” vertelt Sivera Berben, HAN associate lector Acute Intensieve Zorg en onderzoeker in het project.

Dat komt doordat de e-bike vaak is aangeschaft op basis van waarden als vitaliteit, gezondheid, mobiliteit, vrijheid en sociale contacten. Een ongeval zorgt ervoor dat ouderen deze waarden voor zichzelf opnieuw moeten afwegen wanneer zij de keuze maken weer te gaan fietsen. ‘Kan ik dit nog wel?’ 

Fysieke en geestelijk factoren spelen daarbij een rol. Denk hierbij aan de (verminderde) gezondheidstoestand. Een val kan leiden tot acute pijn, bewegingsbeperking en krachtsverlies. Naast de lichamelijke gevolgen komen angst en onzekerheid voorop te staan. Ook de confrontatie met de eigen kwetsbaarheid en soms zelfs de eindigheid van het bestaan dienen zich aan. Ouderen moeten de impact van het ongeluk en de afweging van veiligheid heroverwegen. Ervaren steun van naasten, bijvoorbeeld een partner of kinderen, en professionals is daarbij van groot belang.

“De impact van een e-bike-ongeval hebben we aan de hand van interviews met 12 oudere slachtoffers (66-88 jaar) in kaart gebracht'', zegt Sivera. ''In eerste instantie hebben de geïnterviewden het over pijn, blauwe plekken, verwondingen of een hersenschudding (hoofdpijn). Die pijn houdt tot één maand aan en belemmert ouderen bij hun dagelijkse activiteiten. Ook wordt bijvoorbeeld de nachtrust verstoord. Na 3 maanden is de pijn nagenoeg verdwenen.”

''Daarna zien we een wisselender beeld bij de slachtoffers. Sommige ouderen houden (chronische) klachten en beperkingen door verminderen van kracht in de spieren.” Mentale gevolgen spelen langer een rol. “Veel ouderen zijn geschrokken van het ongeval. Angst en onzekerheid zijn na 3 maanden prominenter aanwezig dan voor het ongeluk en het beïnvloedt hun dagelijkse leven – waaronder hun keuze al dan niet weer op de fiets te stappen.''

• Preventie van verdere klachten
• Huishoudelijke hulp
• Vervoersmogelijkheden
• Aanvullende (fysio)therapie
• Begeleiding door medisch team vanuit polikliniek of huisarts

Ouderen noemen zelf 2 soorten preventieve maatregelen om een ongeval met een e-bike te voorkomen. Het gaat dan om de keuze van de e-bike en het fietsgedrag. Bij de keuze van een type fiets gaat het met name over aanpassingen gericht op ouderen; een lager zadel, snelheidsbegrenzing, een lage trapas en meer.

Hebben we het over fietsgedrag, dan benoemen veel ouderen dat ze echt voorzichtiger zijn geworden en zo mogelijk risicovolle verkeerssituaties vermijden. “Die alertheid op de gevolgen van een e-bike ongeval helpt bij het verwerken van de shock mocht een ongeval toch plaatsvinden,” licht Sivera toe. “Betere informatievoorziening is daarbij essentieel.” Zo discussieert een deel van de ouderen over het nut van een valtraining en het dragen van een helm.

Met de experts is gekeken hoe de positie van ouderen en hun naasten na een e-bike ongeval wordt versterkt. Zij hebben praktische aanbevelingen en adviezen opgesteld in de ondersteuning bij:

• De voorbereiding, aanschaf e-bike en fietsgedrag
• De impact ongeval op: vrijheid, kwetsbaarheid, veerkracht, eigen regie, relaties
• Het organiseren van nazorg na e-bike ongeval

“Bij alle 3 die punten is een groot aantal concrete tips naar voren gekomen”, geeft Lilian Vloet aan, “Variërend van een kwaliteitskeurmerk voor e-bike verkopers, de opzet van een cursus Leren fietsen op de e-bike, met korting van de premie voor fietsverzekering, en Leren omgaan met gevolgen van een e-bike ongeval”.

"Wat nazorg betreft gaat het onder meer om het beter inregelen van de overdracht vanuit SEH (ziekenhuis) naar huisarts of praktijkondersteuner. Landelijk gezien is het advies om een campagne op te zetten voor bewustwording over goed en veilig gebruik voor alle e-bikers met helmplicht .''

“Met de adviezen en aanbevelingen willen we vooral ouderen bereiken, omdat zij de slachtoffers zijn. Ook professionals willen we beter informeren om de impact van e-bike ongelukken echt te helpen verminderen. Zo bevorderen we dat knelpunten voor ouderen en hun naasten herkend én opgepakt worden in aansluiting op hun behoeften,” geven onderzoekers Lilian Vloet en Sivera Berben tot besluit aan. 

Lees ook:

• E-bikers op de SEH (meestal) Niet levensbedreigend, wel levensbeperkend, verschenen als interview met Sivera Berben in: Venticare, Vakblad voor Acute Zorg, april 2020
• E-bike ongeval doorkruist vrijheid van ouderen, verschenen als artikel van Lilian Vloet bij: Stichting Achmea Slachtoffer en Samenleving, voorjaar 2020

Het onderzoek 'Fietsongeval met e-bike bij ouderen, een geval van dubbele pech? Een ethische reflectie vanuit het perspectief van ouderen en hun naasten' is naast Lilian Vloet en Sivera Berben uitgevoerd door Anke Oerlemans, Gert Olthuis, Edward Tan, Michael Edwards, Anne Brandts, Richard Sleegers, Anita Oudebos en Vince Theunissen. 

Het is een samenwerkingsproject tussen HAN, Acute Zorgregio Oost, Canisius Wilhemina Ziekenhuis en het Radboudumc, afdelingen spoedeisende hulp, traumachirurgie en medische ethiek van IQ Healthcare, Nijmegen.

Omroep Gelderland heeft -zowel op TV als op de radio- op 18 juni 2021 een nieuwsitem over het onderzoeksproject gepresenteerd: Helmplicht voor ouderen met e-bike?

Neem voor meer informatie en vragen contact op met:

• Sivera.Berben@han.nl
• Lilian.Vloet@han.nl