Model voor duurzame herontwikkeling erfgoed
Hoe kun je ervoor zorgen dat erfgoed op een duurzame manier opnieuw wordt ontwikkeld en hoe toets je dat? Dat was de vraag die Iris de Wit en Pleun van Oijen, studenten Bouwkunde zichzelf stelden tijdens hun afstudeerproject. Het antwoord leverde een overzichtelijke website op, die ontwikkelaars in
"Op school leren we wel hoe je tijdens de bouw van een pand energie kunt besparen, maar hoe zit dat nou bij monumentale panden," vertelt Iris de Wit over het ontstaan van het afstudeerproject dat ze samen met studiegenoot Pleun van Oijen vorige maand heeft afgerond. Als basis voor hun onderzoek probeerde het duo eerst een helder antwoord te formuleren op de vraag wat duurzaamheid eigenlijk inhoudt.
12 kernpunten
Duurzaamheid bleek een containerbegrip, legt Pleun van Oijen uit. "We hebben daarom de verschillende toetsingsmethoden van duurzaamheid met elkaar vergeleken en daaruit 12 kernpunten opgeschreven waar alle methoden op te toetsen zijn. Dan moet je denken aan materialen, afval, beheer of landgebruik. Elk kernpunt bestaat uit 3 gradaties; gradatie 3 is het makkelijkste toe te passen maar gradatie 1 geeft het beste resultaat. Op die punten hebben we 2 projecten van Stichting BOEi geëvalueerd."
Op school leren we wel hoe je tijdens de bouw van een pand energie kunt besparen, maar hoe zit dat nou bij monumentale panden?
Andere focus
Stichting BOEi houdt zich bezig met het herbestemmen en restaureren van cultureel erfgoed en had net het ENKA-terrein in Ede een nieuwe functie gegeven en bijna volledig energieneutraal gemaakt. Een ideaal project voor de twee studenten om daar hun bevindingen op te toetsen door de betrokken medewerkers te interviewen. Iris de Wit: "Zo kwamen we erachter dat BOEi zich heeft gefocust op het energieneutraal maken van het gebouw en bijvoorbeeld niet heeft gekeken naar het afvalbeheer of dat hergebruik van materialen mogelijk was. Het was een kleine moeite om sommige gradaties door te voeren, maar de focus lag op het energieneutraal maken, waardoor andere stappen van verduurzaming niet werden besproken."
Monumentale kerk
Het 2e project dat de studenten hbo-Bouwkunde getoetst aan hun model met 12 kernpunten van verduurzaming was de Sint-Bernarduskerk in Made. "Dat project is nog in ontwikkeling. Het hele terrein gaat daar op de schop, dus alles is daar nog mogelijk,"vertelt Pleun van Oijen over de mogelijkheden om de monumentale kerk te verduurzamen. De studenten spraken met de personen die betrokken zijn bij het project en vroegen wat zij per kernpunt als mogelijkheid zien voor de kerk. Ook daar bleek men over veel zaken niet nagedacht te hebben. "Regenwater kun je daar bijvoorbeeld opvangen door een waterbuffer in de grond te maken," noemt Pleun van Oijen als optie. "Juist in deze startfase kun je daar nog in bijsturen.’"Voor de Sint-Bernarduskerk komt het duo daarom nog met een adviesrapport.
Afweging maken
Stichting BOEi is blij met het praktische model dat Iris de Wit en Pleun van Oijen hebben ontwikkeld in de vorm van een website. "We hopen dat ontwikkelaars dit gaan gebruiken, want als je echt duurzaam wil zijn, moet je vanuit meerdere kernpunten kijken. Dat is denk ik ook de grootste impact van ons model: duurzaamheid is veel breder dan energie," zegt Iris de Wit.
Natuurlijk is bij een monument niet elke aanpassing mogelijk, maar er kan veel wel, is de ervaring van de onderzoekers. "Met ons model kan elke beheercommissie zelf een afweging maken wat er wel of niet mogelijk is."
Tekst: Tech Gelderland
Fotografie: Gerard Burgers