Energietransitie Onderzoek waterstofopslag op het IPKW

Het aanbod van windenergie is vaak lastig af te stemmen met de vraag. Mascha Smit, lector Duurzame Energie: "Op het moment dat er wind is en geen energievraag, zou je de windturbines uit moeten zetten. Anders raakt het elektriciteitsnet overbelast". De elektriciteit kan worden omgezet in waterstof en op een later moment verdeeld. Om dit te onderzoeken is de HAN samen met andere partijen een onderzoek naar de opslag van windenergie en het gebruik van waterstof gestart in het project Energieopslag in waterstof: toepassingen en scenario’s (Enowatts).

De samenwerking van 27 partijen – waaronder de gemeente Arnhem - onderzoekt verschillende manieren waarop de opgeslagen energie gebruikt kan worden door omliggende bedrijven op het Industriepark Kleefse Waard (IPKW). Smit: "Transport ligt het meest voor de hand. Je kan bijvoorbeeld een waterstofbusje op IPKW laten rijden. Een van de grote vragen is of het zin heeft om de waterstof weer om te zetten in elektriciteit. Daar zit een prijskaartje aan, vanwege verliezen die je maakt en de kosten van apparatuur.” Dat prijskaartje kan gecompenseerd worden door bepaalde keuzes te maken. Bijvoorbeeld door warmte, die bij verschillende processen vrijkomt, op te vangen en te gebruiken. "Normaal kijk je naar een specifieke keten. Wij kijken breder en zien daardoor of het mogelijk is om de economische haalbaarheid te verbeteren."

De onderzoekers bouwen voort op kennis uit het verleden en werkten al eerder samen aan waterstofvraagstukken. Smit: "Dit is een vervolg op het project Hydrova. Daarin hebben we op een succesvolle manier vanuit de HAN samengewerkt met een groot aantal bedrijven op vraagstukken rondom waterstof. Met name brandstofcelsystemen.” Enowatts is, net als Hydrova, een RAAK-mkb-project. Het doel van deze regeling is om met kennis van de hogeschool vernieuwing van mkb-ondernemingen te vergroten. Het bedrijfsleven speelt dus een grote rol in dit soort onderzoeksprojecten. De kennis die wordt opgedaan, is waardevol voor ondernemingen.

"Voor ons is het allerbelangrijkste om te weten: naar wat voor schalen van toepassingen moet je kijken?" Aan het woord is Theo Hendriks, CEO van het Arnhemse HyMove. Dit bedrijf is gevestigd op IPKW en levert brandstofcelsystemen voor mobiel gebruik. Vooral voor de wat zwaardere voertuigen als bussen en trucks. Hendriks wil weten vanaf welke schaal waterstofprojecten financieel aantrekkelijk zijn. Nu, maar vooral in de toekomst. "Kleine projecten komen financieel nooit uit. Vooral de kosten van de infrastructuur zijn voor een klein project relatief hoog.” Een waterstoftankstation heeft bijvoorbeeld een x-aantal klanten nodig om winst te maken. Hoe meer partijen gebruik maken van een waterstofsysteem, hoe lager de kosten uitpakken.

Marc de Kroon is beleidsadviseur economie bij de Gemeente Arnhem en betrokken bij het Enowatts-project. De Kroon: "Waterstof is technologie waar Arnhem geschiedenis mee heeft. Het eerste openbare waterstoftankstation stond in Arnhem. De eerste waterstofbus met Nederlandse aandrijftechnologie was made in Arnhem en de eerste waterstofbestelbus op kenteken reed in Arnhem. Allemaal dankzij initiatief van de HAN en van regionale ondernemers, vaak met hulp van gemeente en provincie." Waterstofprojecten helpen om kennis te ontwikkelen, maar ook om deze kennis in te zetten voor het onderwijs, de lokale economie én de energietransitie. De Kroon: "Waterstof is allang uit de kraamkamer, en gaat nu - ook via de tekeningen en berekeningen van Enowatts - steeds meer in de praktijk landen."

Het Industriepark Kleefse Waard is een goede plek voor onderzoek naar duurzame energie-toepassingen. Het bedrijventerrein won in 2019 de Circular Economy Award en mag zich de meest duurzame werkplek van Nederland noemen. Het IPKW is bovendien de plek waar in december 2019 het HAN H2Lab zijn deuren opende, een shared facility test- en ontwikkelomgeving voor waterstofsystemen. Het HAN H2Lab speelt een grote rol in Enowatts. Lector Mascha Smit: "Het HAN H2Lab is de centrale locatie van dit project. Daar komen studenten voor hun projecten, en daar komen bedrijven met hun vragen en hun ontwikkelingen. Er zijn al studenten geweest die in het lab onderzoek deden naar mogelijke waterstofopslag op IPKW. "

Naast bedrijven en de gemeente, zijn verschillende kennisorganisaties betrokken bij Enowatts. Vanuit de HAN zijn dat het lectoraat Duurzame Energie, het lectoraat HAN Automotive Research en SEECE. SEECE is een publiek-private samenwerking tussen het energie gerelateerde bedrijfsleven en het hoger onderwijs. Hierdoor leren studenten, medewerkers van bedrijven, docenten en onderzoekers van én met elkaar wat nodig is voor een betrouwbare en betaalbare energievoorziening door waterstof.

Hogeschool Saxion heeft veel kennis rondom smart grid-toepassingen en werkt veel met businessmodellen. En de Technische Universiteit Delft is betrokken, die heeft veel ervaring met energieopslagscenario’s.