Richting én ruimte voor AI in de HAN: in gesprek over het AI-kader

Hans Verwijs is beleidsadviseur bij Staf Informatiemanagement, en was al betrokken bij de eerdere versie van het AI-framework in 2024. Vanuit zijn rol als schakel tussen academies, docenten en onderzoekers kijkt hij vooral naar de tactische en strategische kant: hoe AI binnen de geldende kaders toegepast kan worden, welke externe ontwikkelingen spelen en welke behoeften en ambities binnen de HAN leven. 

Esther van Popta was als beleidmaker Digi- en datavaardig initiator van zowel het eerste AI-framework als het nieuwe integrale AI-kader. Esther: ''In de eerste versie lag de focus vooral op onderwijs. Nu hebben we het verbreed naar onderzoek en bedrijfsvoering, zodat het voor de hele HAN geldt. Tegelijkertijd hebben we het aangescherpt en duidelijke spelregels toegevoegd."

Een jaar geleden leek de urgentie voor een HAN AI-beleid nog niet breed gevoeld. Waarom nu wel? 

Esther: "AI werd aanvankelijk gezien als “weer de zoveelste nieuwe technologie” – iets wat je kunt passen in de bestaande structuren. Maar inmiddels dringt door dat het veel omvangrijker en ingrijpender is dan dat. Dat besef heeft even tijd nodig gehad. Het helpt ook dat er nu landelijk beweging is: met wetgeving, beleid en discussies over verantwoord gebruik. Daardoor kreeg het onderwerp automatisch meer gewicht binnen de HAN."

Moeten we het AI-kader zien als een verplichting of leidraad? 

Esther: "Het is geen keurslijf, maar wel een duidelijke richting. Binnen de HAN wordt al op veel plekken met AI gewerkt, vaak kleinschalig en experimenteel – de zogeheten “zolderkamertjes”. Dat is mooi, maar we willen wel dat dat gebeurt binnen heldere kaders. Niet alleen omdat we als instelling verantwoordelijkheid dragen, maar ook omdat wetgeving steeds concreter wordt. Je loopt daar gewoon risico's mee. Tegelijkertijd moet er ruimte blijven om te leren, onderzoeken en experimenteren. Het kader helpt mensen begrijpen wat kan, wat mag, waar de grenzen liggen en hoe je – binnen de juiste setting – ook daarbuiten kan bewegen." 

Hans: "Beleid helpt mensen grip te krijgen. AI-toepassingen zijn spannend en de ontwikkelingen gaan snel, dus een kader biedt houvast. Bovendien zetten we met dit kader de mens centraal, niet de techniek. Dat is heel belangrijk." 

Esther: "En het kader zorgt voor consistentie: je wil niet dat een student bij de ene opleiding met andere regels te maken krijgt dan bij de andere. Dat werkt niet. Juist nu iedereen nog aan het zoeken en leren is, is een eenduidig verhaal nodig voor uiteindelijke implementatie." 

Aan dit AI-kader zijn spelregels toegevoegd. Hoe worden die ingezet? 

Esther: "Er zijn inderdaad tien spelregels in het kader opgenomen. Ze variëren van heel concrete richtlijnen tot meer principiële uitgangspunten. Voor een deel van de spelregels is duidelijk wat ze betekenen, maar een ander deel vraagt om verdere duiding zodat medewerkers weten wat er van hen wordt verwacht. We organiseerden daarom rondetafelbijeenkomsten in november om medewerkers vanuit verschillende perspectieven te laten meepraten en elkaar te inspireren. De opbrengsten daarvan werken we nu uit voor breed gebruik."

Hans: "Die dialoog is cruciaal. Want het kader is niet alleen een beleidsdocument, maar ook een uitnodiging tot gesprek."

Met het kader hopen jullie AI-enthousiastelingen binnen de HAN richting te geven. Maar hoe zit het met de collega’s die liever niets met AI te maken willen hebben? 

Esther: "In de verschillende reacties op AI zie je eigenlijk drie groepen: mensen die AI het liefst negeren, mensen die er juist vol induiken en in hun enthousiasme niet te stuiten zijn – de “Teigetjes” – en de realisten die het stap voor stap benaderen. We hopen dat het kader voor al die groepen iets biedt. De spelregels bieden een goed vertrekpunt om met elkaar in gesprek te gaan over wat AI betekent voor ons werk."

Hans: "De AI-officer speelt daarin een belangrijke rol. Die waakt erover dat ook de zorgen en aarzelingen gehoord worden. Als AI voor iemand geen meerwaarde heeft of juist afleidt van het werk, dan moet dat ook besproken kunnen worden."

Esther: "Uiteindelijk draait het om verantwoord gebruik. Niet zo snel mogelijk rennen, maar bewust en evenwichtig omgaan met AI."

Kunnen jullie iets meer vertellen over die AI-officer? 

Esther: "De AI-officer is sinds 24 november bekend, dat is Martijn Hendriks (Docent en Informatie Coördinator, AFMR). Hij vormt samen met de innovatieregisseur AI het hart van de uitvoering. De innovatieregisseur, dat is Jochem ten Böhmer (OOK Services, DDV), richt zich op professionalisering en experimenten: mensen in beweging krijgen. De AI-officer kijkt juist naar de juridische en ethische kant: de AVG, de AI Act, compliance."

Hans: "Samen vormen ze een soort Yin en Yang."

Esther: "Ja, Yin en Yang is een goede omschrijving. Het gaat om de balans tussen innovatie en verantwoordelijkheid: er is ruimte om te experimenteren, mét duidelijke spelregels."

Hoe definiëren we AI-geletterdheid binnen de HAN? 

Esther: "In de AI Act wordt AI-geletterdheid expliciet genoemd. Voor de HAN sluit dit aan bij het koersdoel Digi- en Datavaardigheid. We hebben een medewerkersprofiel ontwikkeld met drie niveaus: ontdekker, doener en pionier. Het uitgangspunt is dat elke medewerker minimaal het ontdekkersniveau haalt. Op teamniveau streven we ernaar dat er altijd iemand is met extra expertise, zodat kennis dichtbij blijft. Zo weten we zeker dat iedereen begrijpt wat AI is, wat de risico’s zijn en hoe je het verantwoord inzet. Dat doen we via professionaliseringsaanbod en e-learningmodules."

Hans: "Tot op zekere hoogte zijn veel medewerkers al onbewust AI-bekwaam, doordat ze al gebruikmaken van chatbots of slimme apparaten thuis. Maar door bewustwording te creëren worden ze “bewust bekwaam”. In zekere zin werkt het niet heel anders dan vroeger: toen werd je ook geacht je floppy niet rond te laten slingeren, en je voelde zelf ook wel aan dat je zo’n kwetsbare disk niet zomaar in je broekzak moest stoppen."

Wat is de rol van de AI-desk binnen dit geheel? 

Hans: "De AI-desk is een multidisciplinair netwerk. Medewerkers kunnen er terecht met vragen, ideeën of experimenten. Bijvoorbeeld: een docent is van plan een bepaalde AI-tool te gebruiken voor feedback op presentaties. Hij of zij kan dan terecht bij de AI-desk voor advies, verwijzingen naar bestaande initiatieven en de route naar het aanvraagproces."

Esther: "We hebben de AI-desk tegelijk met het kader opgezet, juist omdat er nog geen formeel aanspreekpunt was. De AI-desk vangt die behoefte op en verbindt afdelingen met elkaar. Op termijn komt er een strategisch regieteam boven te hangen, dat de verbinding maakt met directies, lectoraten en beleid. Zo kunnen we als HAN niet alleen reageren, maar ook proactief koers bepalen."

Wat betekent het als het AI-kader straks volledig is geïmplementeerd? 

Esther: "Dan is het voor iedereen duidelijk waar je met vragen terecht kunt, en weet degene die antwoord geeft ook wat het HAN-verhaal is. Dat zorgt voor eenduidigheid. Daarnaast biedt het kader ruimte voor experimenten die, als ze succesvol zijn, verder kunnen worden ontwikkeld."

Hans: "Ik hoop vooral dat het mensen vertrouwen geeft. Dat wat we bij de HAN doen met AI goed voelt, voor zowel de voorlopers als de collega’s die meer tijd nodig hebben om aan AI-toepassingen te wennen. En uiteindelijk draait het natuurlijk om onze studenten: hen het best mogelijke en meest actuele onderwijs bieden."

Esther: "Precies. Met het kader hebben we iets in handen dat richting geeft, ruimte biedt en verantwoordelijkheid borgt. Zo zorgen we dat AI bijdraagt aan waar het echt om draait: leren, innoveren en voorbereiden op de toekomst."

Meer informatie over AI binnen de HAN? Dat vind je op de AI-pagina. Hier vind je ook het AI-kader, de AI-desk, Trainingen, e-modules en webinars, en Onderwijs met AI: tools, kaders en literatuur.