“Zijn besluiten in pedagogische situaties niet per definitie complex en onzeker?”

Eén van de pedagogische zwaartepunten van de Master Pedagogiek richt zich op de huidige ontwikkeling rondom het beschermen van jeugdigen en (jong)volwassenen. In de zorg nemen professionals dagelijks beslissingen over het veilig opgroeien van jeugdigen en deze genomen beslissingen (over het beschermen) liggen de laatste jaren voortdurend onder een vergrootglas.
De beeldvorming over het uithuisplaatsen van kinderen van ouders die slachtoffer van de toeslagenaffaire waren, is een voorbeeld van een besluit die onder een vergrootglas ligt van de media en zelfs de onderzoeksinstituten. Voormalig lector jeugdzorg Adri van Montfoort daagt je tijdens de thema-avond uit om vanuit verschillende perspectieven te kijken naar het sociaal domein en gaan we aan de slag met casuïstiek, zodat je leert echt verschil te maken tussen feiten en oordelen.

In het sociaal domein worden dagelijks door professionals beslissingen genomen. Beslissingen die meestal geen momentopnames zijn, maar waar een vertaling, interpretatie, keuze en onzekerheid achter zit. “Je kijkt naar wat er aan de hand is in het gezin, met het kind”, geeft Adri van Montfoort aan. “Dan richt je als het ware de camera van je af. Maar interessant is het om de camera op jezelf te richten. Jij neemt een beslissing. Mijn waarneming is dat de afgelopen decennia de onzekerheid van een beslissing uit de publieke opinie, publicaties en wetenschap is verdwenen. Beslissingen zijn nu eenmaal onzeker omdat niet objectief is vast te stellen hoe waarschijnlijk het is dat een uitkomst daadwerkelijk optreedt.”

Overal in zorg wordt door professionals een toenemende druk ervaren. En daarachter ligt de verwachting dat we het allemaal kunnen oplossen, maar de werkelijkheid is niet zo. Van Montfoort: "Als er een kind overlijdt door mishandeling, is de eerste vraag waar een televisie-uitzending mee opent: hoe de instanties zo hebben kunnen falen? Ik geef dan aan dat de instanties het kind niet hebben vermoord. Op voorhand wordt al besloten dat het een fout is.”

Een wiskundesom is complex, maar antwoorden zijn 100% zeker. Als je de som niet kunt oplossen, dan kun je op zoek gaan naar iemand die beter is in wiskunde. Als het probleem in wijkteams is, dat er veel complexe zaken zijn die wel oplosbaar zijn”, geeft Van Montfoort. “Dan is het bijvoorbeeld logisch dat er een regionaal expertisecentrum boven komt. Soms is het niet complex. Een beslissing om een kind uit huis te halen of niet, is niet complex maar totaal onzeker. Dan heb je niets aan een regionaal expertisecentrum, maar heb je meer houvast aan de mensen uit de eigen omgeving van het kind. Dat is een hele andere strategie om tot de best mogelijke stappen te komen.”

Wie zijn de mensen? Wat zijn de feiten? Hoe wegen we de situatie en wat zijn de volgende stappen? Met het vier venster analyse model kijk je vanuit vier 'vensters' naar de situatie van een jeugdige of gezin. Van Montfoort: “Vaak hoor je tien verschillende verhalen over allemaal gebeurtenissen. Dan ga je kijken welke dingen uit de verhalen kun je tot feiten maken. En daarna kijk je naar hoe erg is dit. Gaat het bijvoorbeeld om een klein kindje dat ’s zomers om 22.00 uur nog buiten loopt? Is dat erg en moeten we het kind uit huis halen? Je kan ook zeggen, ga eens in Griekenland of Italië kijken daar is het heel gewoon dat kinderen laat naar bed gaan. Als we het eens zijn over de feiten, dan zijn we het niet altijd eens over de normen. De drie vensters die moet je eigenlijk allemaal belichten om een besluit te nemen voor het vierde venster.”

Naast spreker is Van Montfoort betrokken bij de Stichting de Thuisbasis Sociaal Werk. Vanuit de Stichting zijn wijkteams actief in de gemeenten Montfoort en Oudewater. Van Montfoort: “Kostenbewust werken is iets anders dan kosten besparen. Wanneer er voor een kind een dure voorziening nodig is, dan wil dat ik de gemeente dat betaalt. Maar daar staat iets tegenover; het wijkteam let op de kosten. Als we de inhoud leidend laat zijn en vandaaruit naar het geld kijken, dan maken we bewuste keuzes. Omgaan met het geld alsof het je eigen huishoudboekje is.
Het duurt even voordat professionals zo durven handelen en daarna ontdekken ze dat hun inhoudelijke werk hierdoor interessanter wordt. Dit werkt als een trein.”

Vanaf 2019 gaf de gemeente Montfoort 50% meer uit aan jeugdhulp inclusief jeugdbescherming dan ze ontvingen. Inmiddels komt de gemeente uit met het bedrag dat ze hiervoor kunnen besteden. In 2019 zaten 25 kinderen ergens in de jeugdbeschermingsketen, Veilig Thuis, e.d. Eind 2022 zijn dat 5 kinderen.

Op 20 november 1989 namen de Verenigde Naties het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind aan. Artikel 19 van dat verdrag zegt dat staten verplicht zijn om kinderen te beschermen tegen mishandeling, misbruik en daar maatregelingen voor te nemen. “Maar dat moet je naar mijn idee begrenzen”, stelt Van Montfoort. “Juist omdat er zoveel onzekerheid zit. Daarom zeg ik: de meeste opvoedsituaties zijn misschien niet goed, maar wel goed genoeg. Een brede definitie heeft een hele belangrijke maatschappelijke functie, voor maatschappelijke bewustwording. Voor het nog beter leren kijken en luisteren naar kinderen. Maar zodra het justitieel wordt, moet je het gaan beperken. Ik heb er geen moeite mee als mensen in een sociaal pedagogische setting breed kijken. Integendeel, maar als de brede definitie in de Jeugdwet komt dan gaat het dus mis.”

In 2021 ontvingen de Veilig Thuis organisaties bijna 120.000 meldingen over (vermoedens van) kindermishandeling of huiselijk geweld. “We hebben de illusie dat er 1 instantie is, namelijk Veilig Thuis, met een radarfunctie”, geeft Van Montfoort aan. “Dat zijn mensen achter een computer en die kunnen niet zien wat er in een gezin gebeurt. Daarom moeten we terug naar de camera op onszelf. Wij nemen allemaal beslissingen in het sociaal domein en we nemen die in een zee van onzekerheid.”

Het begint bij het denken en hoe we kijken. Van Montfoort: “We moeten een tegenwicht geven dat alles in het frame, in de taal van veiligheid zet en van opschalen en doorpakken. Ik heb altijd gezegd; ingrijpen op die ernstige zaken, dat vind ik een vorm van beschaving. Als kinderen verkracht worden, hoeven daar geen ingewikkelde discussies over plaats te vinden. Dat kan niet. Maar al die zaken die nu bij Veilig Thuis organisatie binnenkomen, dat zouden er eigenlijk 10.000 moeten zijn. In veel gevallen kunnen mensen het zelf oplossen. Wat is er nodig om die gezonde krachten daarin te versterken? Daar heb je voor nodig dat professionals de blik ook op zichzelf richten en dat de overdrive eraf gaat in het landelijk beleid.”

In 1978 is Adri van Montfoort tijdens een stage geïnteresseerd geraakt in de kinderbescherming en de aanpak van kindermishandeling in ons land. Daarna heeft hij op verschillende plaatsen gewerkt als gezinsbehandelaar, leidinggevende, onderzoeker, docent en projectleider.

Op 1 april 1996 is hij begonnen als zelfstandig onderzoeker en adviseur. Daar is in de loop der jaren VanMontfoort uit voortgekomen. Tot 1 oktober 2018 was hij daarvan de directeur.

Naast het werk voor VanMontfoort is hij 8 jaar lector Jeugdzorg en Jeugdbeleid geweest bij Hogeschool Leiden. Sinds januari 1997 is hij raadsheer-plaatsvervanger bij de Familiekamer van het Gerechtshof in Den Haag. Ook heb heeft hij ervaring opgedaan met tuchtrecht als voorzitter van het College van Toezicht van de NVO. Sinds 2015 is hij directeur van De Thuisbasis, een kleine uitvoeringsorganisatie in het sociaal domein.
Website: Adri van Montfoort - VanMontfoort

Wil je meer weten, meepraten of eigen actuele casus inbrengen? Op 8 februari is de thema-avond 'Beslist Onzeker'. 
> Meer informatie & aanmelden