Doen wat werkt in de jeugdzorg

Goed samenwerken met ouders en jeugdigen blijkt in de praktijk lastig. Ook andere vaardigheden, zoals het analyseren van de oorzaken van problemen of het gericht toepassen van gesprekstechnieken, blijken moeilijk. Dat is te lezen in het rapport 'Betrek mij gewoon' uit 2022 over de verbetering van de Nederlandse jeugdzorg. Er wordt in de jeugdzorg veel geld besteed aan het trainen van medewerkers in allerlei werkwijzen en vaardigheden, maar de daadwerkelijke toepassing ervan in de dagelijkse praktijk blijkt een uitdaging te zijn. Dat is niet zo gek; er is meer nodig dan het doorlopen van een training om kwalitatief goed werk te leveren. 

HAN-onderzoeker Frank Reinders is vanuit het lectoraat Werkzame Factoren in de Jeugd- en Opvoedhulp betrokken bij het programma. "Ons lectoraat is met name betrokken vanuit onze expertise op het gebied van samenwerkingsrelaties met de jeugdigen/gezinnen. Deze samenwerkingsrelaties worden ook wel allianties genoemd", legt Frank uit. "Als het gaat om het vormen en behouden van een goede alliantie met de gezinnen waar je mee werkt, dan is het belangrijk dat je als jeugdzorgprofessional kennis hebt van hoe je allianties kan bevorderen. Deze kennis pas je toe, maar daarnaast moet je ook blijven reflecteren met collega’s en met de gezinnen op die alliantie, om zo voortdurend te blijven leren en verbeteren."

De Hogeschool van Amsterdam (HvA) is kartrekker van het programma. De focus ligt op de toepassing van 5 werkzame kernelementen van hulpverlening waarvan we uit onderzoek in eigen land én daarbuiten weten dat het werkzame onderdelen zijn. Het gaat om 3 algemeen werkzame elementen (deze zijn in alle interventies van belang, ongedacht de vragen en problemen van jeugdigen en ouders) en 2 specifiek werkzame elementen (deze zijn belangrijk in interventies bij enkele veel voorkomende vragen en problemen: gedragsproblemen, angst en depressieve klachten).

De 3 algemeen werkzame elementen zijn:

1. Het creëren en behouden van een positieve en veilige relatie met jeugdigen en gezinnen
2. Het proces van samen beslissen en samenwerken met jeugdigen en gezinnen
3. Aansluiten bij de motivatie van jeugdigen en gezinnen en deze helpen te ontwikkelen.

De 2 specifiek werkzame elementen zijn:

1. Het toepassen van gesprekstechnieken en oefeningen om jeugdigen en/of ouders te helpen bij emotieregulatie
2. Het toepassen van gesprekstechnieken en oefeningen om jeugdigen en/of ouders te helpen bij het ontwikkelen van sociale- en probleemoplossende vaardigheden.

 

Het eerste jaar van dit onderzoeksproject stond in het teken van kennismaken en verbinden. Er zijn diverse partijen en organisaties betrokken bij dit project. "Welke kennis en ervaringen zijn er waar we van kunnen leren? Zo werd het jaar 2024 afgesloten met de Doen Wat Werkt-conferentie.

Ook in 2025 gaat Doen Wat Werkt aan de slag met onder andere deze 3 onderwerpen . Nieuw dit jaar is de Adviesraad van ervaringsdeskundigen. Ook komen er werksessies met panels. Daarnaast gaat het Maaklab van start: om in kaart te brengen welke platforms, systemen en dergelijken er allemaal al in gebruik zijn in de specialistische jeugdhulp. Frank: “Ik kijk dit jaar uit naar de eerste concrete resultaten van Doen Wat Werkt in de vorm van een vernieuwend praktijkprofiel plus. Dit profiel vormt een belangrijke toekomstige onderlegger voor het ontwikkelen en uitbouwen van professionele vaardigheden.”

De volgende Doen Wat Werkt-conferentie is op donderdag 27 november 2025.

Naast de HvA en de HAN is er een interdisciplinaire groep onderzoekers en ontwikkelaars van 5 hogescholen (naast de HvA en HAN: HU, Saxion en NHL Stenden) en 4 universiteiten (UvA, UU, OU en RU). Zij werken nauw samen met professionals in de praktijk (waaronder vertegenwoordigers van cliënten, professionals en beleid) om manieren van leren op de werkvloer te ontwikkelen. Een ontwerp-lab met een inhoudelijke én een technische groep maakt deel uit van het project.  

In opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) voert de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) uit. Het doel van de NWA is om met kennis een positieve, structurele bijdrage te leveren aan de maatschappij van morgen, door vandaag bruggen te slaan en met elkaar voor wetenschappelijke doorbraken en maatschappelijke impact te zorgen. Dit onderzoeksprogramma 'Doing what works for children/doen wat werkt' is onderdeel van de NWA.