Baat bij Vaktherapie

Vaktherapie helpt mensen met psychische problemen vooruit

Leestijd: 3 minuten

Wie psychische of sociale problemen heeft, kan veel baat hebben bij vaktherapie, zegt lector Suzanne Haeyen. Zij en haar collega’s doen aan de HAN onderzoek naar deze ervaringsgerichte behandelvorm. Waarin schuilt de kracht van vaktherapie – en wat levert dat op?

Ze hoort het nieuwe cliënten regelmatig zeggen: ‘Moet ik hier nou beter van worden, een beetje tekenen of schilderen?’ Juist na zo’n opmerking laat Suzanne Haeyen – naast lector ook beeldend therapeut – cliënten graag de kracht van vaktherapie ervaren. ‘Vaak hoor ik een paar maanden later terug: Ah, nú snap ik waarom ik bepaalde dingen doe, en kom ik eindelijk verder in mijn herstel.’

Bij vaktherapie gaat het grotendeels om dat ervaren, legt Haeyen uit. ‘Door iets te dóén – of dat nou schilderen, dansen of muziek maken is – kun je gaan voelen wat er bij jou vanbinnen gebeurt en ontdekken welke onderliggende patronen er spelen. Heb je bijvoorbeeld een grote behoefte aan controle, of ben je geneigd je enorm aan te passen aan anderen? Dat uit zich vaak in therapeutische setting. Vaktherapeuten begeleiden mensen in dat proces.’

Vaktherapie is een verzamelnaam voor verschillende behandelvormen, zoals beeldende therapie, dramatherapie, muziektherapie en psychomotorische therapie (PMT). Zulke therapieën worden ingezet bij allerlei soorten psychische problemen en aandoeningen: van verslavingen, eetstoornissen en depressies tot autisme en Parkinson.

Haeyen en haar collega’s van het lectoraat Vaktherapie in de Gezondheidszorg onderzoeken hoe vaktherapie kan bijdragen aan betere zorg voor mensen met psychische problemen. Welke effecten hebben deze therapieën? Hoe ‘werkt’ vaktherapie eigenlijk, welke onderliggende mechanismen spelen een rol? Wat maakt behandelingen effectiever? Welke ervaringen hebben cliënten? En tot slot: op welke manieren kunnen vaktherapeuten samenwerken met andere professionals – zoals psychologen?

‘Onderzoek naar de werking en het effect van deze therapie gebeurt nog niet veel’, aldus Suzanne. ‘Door vaktherapie van alle kanten te bekijken, willen we de zorg én de opleiding van vaktherapeuten versterken. Daarbij werken we veel samen met de beroepspraktijk.’

Op dit moment onderzoekt het lectoraat bijvoorbeeld hoe beeldende therapie mensen met traumaklachten verder helpt. ‘De resultaten zijn mooi: veel deelnemers hebben een significant betere emotieregulatie, minder traumaklachten en voelen zich minder depressief.’

Een ander onderzoek heet ‘Van negatief denken naar positief doen’. Daarbij nemen de onderzoekers een behandeling van mensen met persoonlijkheidsproblematiek onder de loep. ‘We onderzoeken hoe we hun veerkracht kunnen versterken, door verschillende vormen van vaktherapie te combineren. Een muziektherapeut geeft bijvoorbeeld sessies samen met een beeldend therapeut.’ Hoewel ook deze studie nog loopt, is Suzanne al voorzichtig positief over de uitkomsten: ‘Cliënten worden minder streng voor zichzelf en durven meer.’

Vaak wordt gezegd dat vaktherapie vooral nuttig is voor mensen die zich met woorden moeilijker kunnen uitdrukken, signaleert Haeyen. ‘Maar dat is slechts de helft van het verhaal. In de praktijk zien we dat juist ook cliënten die verbaal erg sterk zijn, veel hebben aan deze behandelvorm.’

Sommige mensen zijn als het ware té goed met woorden, legt ze uit, waardoor ze niet meer bij hun gevoel komen. ‘In gesprekstherapie komen ze daardoor soms niet verder – maar bij vaktherapie wel. Dan ontdekken ze: goh, ik dacht dat ik dit al verwerkt had, maar nu pas merk ik dat ik bij een diepere laag terechtkom. Daardoor lukt het om jarenlange patronen te doorbreken.’

Eigenlijk, zegt Suzanne, draait vaktherapeutisch werk erom dat je aansluit bij de basisbehoeften van cliënten, zoals zelfexpressie, spontaniteit en verbinding met anderen. ‘Dat zijn belangrijke behoeften voor ieder mens. Bij mensen met psychische problemen zie je vaak dat een tekort is ontstaan in de vervulling daarvan. Iemand die is opgegroeid met een alcoholistische ouder, heeft misschien geleerd de controle te willen houden op de situatie, zich aan te passen aan anderen of zich terug te trekken. Ook nadat je allang uit zo’n situatie weg bent, kan het patroon in stand blijven – waardoor je vastloopt.’

Nieuwe succeservaringen

Wanneer Haeyen en haar collega’s cliënten bevragen over hun ervaringen, horen ze vaak dezelfde dingen terug. ‘Mensen zeggen dat ze dankzij de vaktherapie meer uit hun hoofd komen, en in hun lijf. Mooi, want wil je dingen veranderen in je gevoel of gedrag, dan is het cruciaal om daar eerst contact mee te maken. In onze onderzoeken zien we bovendien dat de interne dialoog– hoe je tegen jezelf praat – positiever wordt.’

In vaktherapeutische setting doen cliënten succeservaringen op. ‘Ze ontdekken bijvoorbeeld: hé, ik kan me uitspreken en ik word nog steeds geaccepteerd door de groep. Of we gaan samen plezier maken, verf gooien bijvoorbeeld, en mensen ervaren dat het iets oplevert om uit hun comfortzone te komen, de controle los te laten. Die lessen neem je vervolgens mee in je dagelijks leven.’

Dat wil niet zeggen dat schilderen, dansen of toneelspelen je nieuwe hobby hoeft te worden, benadrukt Haeyen. ‘Het mag natuurlijk wel, maar de kern ligt in het proces erachter, niet zozeer in de activiteit zelf. In de ggz zie je soms dat kunstenaars een creatieve workshop komen geven. Dat is om allerlei redenen ook waardevol, maar vaktherapie heeft een ander doel en aanpak.’

Studenten Master Vaktherapie – Beeldende Therapie – tijdens boetseren. Een student licht haar werk toe.

Meer onderzoek naar vaktherapie is belangrijk, zegt Suzanne, omdat bewijs voor het effect van bepaalde behandelingen helpt om ze meer te verankeren in het reguliere zorgaanbod. ‘In Nederland ziet men vaktherapie vaak nog als aanvullende therapievorm. Terwijl het net zo’n volwaardige behandeling is als gesprekstherapie.’

Dat laatste hoort ze gelukkig wel terug van de psychologen met wie ze veel samenwerkt. ‘Wat tijdens vaktherapie gebeurt, is vaak een aanjager voor betere gesprekken met cliënten. Andersom geldt hetzelfde: wanneer de gesprekstherapie stroef, verloopt kunnen wij als vaktherapeuten vaak sneller iets doorbreken. Mooi om zo samen te werken en elkaar te versterken.’