Participatie en duurzaamheid in de gemeente Heumen

Een voorbeeld van inwonersparticipatie bij de gemeente Heumen, was het plaatsen van windmolens. Dirk van Eeten: “We hebben onze inwoners vanaf het begin betrokken bij de plannen om duurzame energie in onze gemeente op te wekken. We plaatsten berichten in de krant en op internet. We trokken met een circustent langs de verschillende dorpen en wijken. We willen een duurzame gemeente worden en met de input van onze inwoners maakten we hier plannen voor. Bij het ter inzage leggen van het plan, bleek toch een aantal inwoners de participatieronde gemist te hebben. Het blijft moeilijk om iedereen die betrokken is ook echt te bereiken.”

Kenniscentrum Publieke Zaak evalueerde in opdracht van de gemeente Heumen verschillende burgerparticipatieprojecten en gaf een presentatie over de rol van de gemeenteraad. Van Eeten: “De onafhankelijkheid van het kenniscentrum helpt ons met een frisse blik naar inwonersparticipatie te kijken. Wat werkt en wat kan beter? Checklists, best practices en evaluaties hielpen ons om andere keuzes te maken bij nieuwe trajecten. Publieke Zaak hielp ons de samenwerking tussen wethouders, opdrachtgevers en projectleiders te verbeteren. Iedereen moet werken voor hetzelfde doel, vanuit hun eigen rol. Hoe pakken we dit traject aan? Welke criteria gelden? En na afloop uiteraard terug langs dezelfde trap. Heeft het voldaan aan de criteria? Is het gegaan zoals afgesproken?”

Een ander leerpunt uit de rapporten van Publieke Zaak was het afbakenen van verwachtingen en communicatie. Van Eeten: “De beleving van inwoners is soms anders dan wij verwachten. Daarom is open communicatie heel belangrijk. Je moet je inleven in de leefwereld van inwoners.” Tijdens het ombouwen van een kantoorpand tot huisvesting voor statushouders, koos de gemeente ervoor zich te richten op de direct omwonenden. Een aantal omwonenden gaf gehoor aan de oproep. De gemeente vertelde dat ze met de wijk in gesprek waren. “Voor de betrokken inwoners voelde dit ongemakkelijk. Zij gaven aan voor zichzelf te spreken, niet namens ‘de wijk’. Hier moeten we scherp op zijn. Zijn een paar inwoners de wijk? Hoe zorg je ervoor dat je de hele wijk meeneemt?”

“We staan nu bewuster stil bij het proces en de rollen en verantwoordelijkheden. De lessen van Publieke Zaak hebben we tot een checklist gemaakt. Soms word je gedwongen door de tijd en omgeving om bepaalde keuzes te maken. We hebben geleerd om dan ook goed te communiceren.” Een voorbeeld is de herinrichting van een straat in de gemeente. Na diverse klankbordsessies en open communicatie, bleek dat het niet alleen om de fietsstraat ging, maar ook over de straten in het verlengde én over parkeerplaatsen bij een winkelcentrum. Er werden andere keuzes gemaakt. “Zorgvuldige communicatie is dan belangrijk. Mensen hebben er vaak wel begrip voor als je het uitlegt. De beleving is bij iedereen anders, het is dan lastig om iedereen tevreden te stellen, maar je hoopt dat mensen de keuzes begrijpen.”

In de gemeente Heumen zijn veel vrijwilligers. Het verenigingsleven is hier rijk en bloeiend. De kracht van de gemeenschap is een groot goed. Vrijwilligers verdienen steun, bijvoorbeeld met respijtzorg of met opleidingen. We willen ook het contact tussen vrijwilligers onderling stimuleren. Daarom kijkt Publieke Zaak mee naar ons initiatieven- en vrijwilligersbeleid. De gemeenschap in gemeente Heumen is zo belangrijk. Jaren terug, tijdens de toestroom van vluchtelingen, hadden we eerder een overschot aan vrijwilligers. Zoveel mensen wilden wat betekenen. Het geldt voor iedereen in de gemeente, ook voor ons: als het ‘raakt’, steekt iedereen de handen uit de mouwen.”

Het is een voordeel dat het kenniscentrum een onderdeel is van de HAN. “We willen een lerende organisatie zijn. We maken dankbaar gebruik van de instrumenten van de HAN. De gemeente is een complexe omgeving, vol politieke wensen. Er is druk om snel de juiste methode te kiezen. Dankzij de HAN hebben we de beschikking over middelen die we kunnen inzetten.”

Van Eeten geeft ook graag wat terug. “We nodigen studenten uit om bij de gemeente stage te lopen of hun afstudeeronderzoek te doen. Zo krijgen ze gevoel voor het werken in publiek domein. Ook neem ik deel aan het gesprek met studenten over macht en politiek bij de opleiding master Management & Innovatie in maatschappelijke organisaties. We vinden het belangrijk om de samenwerking aan beide kanten op te halen en te brengen. We zouden alleen nog beter, naast onderwijs en gemeente, ook de bedrijven te betrekken.”

De ambitie van de gemeente is duidelijk: “We willen met elkaar de gemeenschap zijn. Als gemeente willen we aansluiten en ondersteunen bij wat er voor onze inwoners toedoet. Wij nemen niet over, maar ondersteunen naar behoefte. We streven naar een organisatie waarin we burgers, bedrijven en onderwijs betrekken. Dichtbij de samenleving staan. Daar gaan we voor.”