10 jaar SEECE

Energietransitie vraagt van iedereen een andere manier van denken

Leestijd : 3 minuten

Expertisecentrum en netwerkorganisatie SEECE bestaat 10 jaar en werkt al die tijd aan de energietransitie. Programmamanager Herman Janssen en Pallas Agterberg, namens Alliander lid van de regieraad, blikken terug en kijken vooruit. “De afgelopen 10 jaar is de wereld rigoureus veranderd.”

De samenwerking tussen onderwijs, bedrijven, overheden en onderzoek is flink uitgebreid. Het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (SEECE) heeft zich als expertisecentrum wat dat betreft de afgelopen 10 jaar wel bewezen, concluderen programmamanager Herman Janssen en Pallas Agterberg, namens netwerkbedrijf Alliander lid van de Regieraad van SEECE. Maar het kan altijd nog beter. Sterker nog, het móét beter. Daar vraagt de energietransitie immers om.

“Je ziet de behoefte aan samenwerking groeien”, zegt Janssen. “Tegelijkertijd is samenwerking ook spannend, want het betekent dat je iemand een kijkje in de keuken moet geven. Dat ligt gevoelig, zeker bij mkb-bedrijven die bezig zijn met technologische ontwikkelingen en die willen vermarkten. Er is dus een gedragsverandering nodig. SEECE helpt daarbij.” Agterberg: “Uiteindelijk zit de kracht in het vermogen om je te verbinden met anderen. Maar die stap moet je wel leren zetten.”

Verbinder in energietransitie

SEECE fungeert inmiddels ruim 10 jaar als verbinder in de energietransitie. In de netwerkorganisatie zijn ondernemingen, onderwijs, onderzoek en overheden verenigd en werken zij sinds 2013 samen aan een betrouwbare, betaalbare elektriciteitsvoorziening voor een duurzame wereld. Als programmamanager geeft Janssen sinds een jaar leiding aan SEECE. In de eerste 5 jaar zat hij in de Regieraad, het adviserende orgaan dat meedenkt over de strategische koers. Agterberg zit daar namens Alliander nu zo’n 5 jaar in.

“10 jaar geleden wisten we al dat er meer samenwerking nodig zou zijn, gezien alle veranderingen die we zagen aankomen vanwege de energietransitie”, zegt Janssen. Agterberg: “De afgelopen 10 jaar is zowel het verbruik als de opwek van elektriciteit rigoureus veranderd. Vroeger werd elektriciteit thuis gebruikt voor de tv en stofzuiger, nu ook voor warmtepompen en auto’s. Vroeger waren er grote centrales, nu wekken veel huishoudens met zonnepanelen zelf energie op.”

SEECE brengt in het belang van de energietransitie bedrijven, overheden en onderwijs (en onderzoek) met elkaar in contact. Agterberg: “Het vakgebied ontwikkelt zich heel snel. Het expertisecentrum legt de verbinding tussen opleidingen en wat er in de praktijk gebeurt. Zodat die goed op elkaar aansluiten. Het is eigenlijk gek dat niet elke hbo-opleiding zo’n expertisecentrum heeft.”

Je ziet de behoefte aan samenwerking groeien. Tegelijkertijd is samenwerking ook spannend, want het betekent dat je iemand een kijkje in de keuken moet geven. Dat ligt gevoelig. Er is dus een gedragsverandering nodig. SEECE helpt daarbij.”

SEECE stimuleert bovendien een andere manier van denken bij alle betrokkenen. Want daar vraagt de energietransitie om. “We moeten studenten niet langer vakgericht opleiden, maar vraaggericht”, stelt Janssen. “Het vraagstuk moet het uitgangspunt zijn. Vervolgens kom je vanzelf bij de kennis en vaardigheden die daarvoor nodig zijn. We staan wat dat betreft nog aan het begin. Een hogeschool kan nog veel meer naar buiten kijken.”
Tegelijkertijd is er verandering nodig bij overheden en bedrijven. Janssen: “Het is heel waardevol als zij meer doen dan begeleiding van een stagiair of een gastcollege, maar echt een opdrachtgever worden voor projecten. Je ziet dat nu langzaamaan ontstaan. Wij proberen zowel grote als kleine projecten in gang te zetten.”

Agterberg: “Bij Alliander werken we bijvoorbeeld met challenges. Dat zijn open vragen waar meerdere teams langer aan werken. Dat werkt goed. Zo spreek je de frisse blik aan. Voorbeelden van vraagstukken zijn: hoe kan je een nieuwbouwwijk ontwikkelen die minder energie uit het elektriciteitsnet nodig heeft? Hoe kan je in bestaande bouw oplossingen bedenken voor warmte en opladen die minder netcapaciteit vragen?”
Het draait om ‘opgave-gestuurd’ werken, zegt Agterberg. “De nieuwe werkelijkheid is namelijk dat het niet meer mogelijk is via een grote centrale organisatie je energiebehoefte in te vullen. Er moet telkens, afhankelijk van de situatie, op een andere manier gezocht worden naar een oplossing.”

Uiteindelijk zit de kracht in het vermogen om je te verbinden met anderen. Maar die stap moet je wel leren zetten.

Systeem loopt vast

Maar de bittere conclusie is: dat gebeurt tot nu toe vooral als de boel vastloopt. Een school die geen elektriciteitsaansluiting krijgt, omdat er een wachtlijst is voor nieuwe aansluitingen. Een bedrijventerrein dat niet kan uitbreiden. Pas dan wordt men creatief. Pas dan gaan heilige huisjes om. Pas dan wordt de samenwerking gezocht.
“Blijkbaar moet eerst het oude systeem compleet vastlopen, voordat iedereen anders gaat denken en handelen. Maar we moeten ons realiseren dat we naar een ander energiesysteem gaan. Een energiesysteem waarin het niet altijd meer vanzelfsprekend is dat je op elk moment van de dag de door jou gewenste hoeveelheid energie krijgt. Het wordt niet meer zoals het was.”

Voor SEECE is de komende jaren een belangrijke rol weggelegd als verbinder van onderwijs, bedrijven, overheden en onderzoek. “Er zijn transities nodig op 3 vlakken”, zegt Janssen. “Ten eerste in technologie: systemen moeten slimmer samenwerken. Ten tweede in leren en ontwikkelen: organisaties moeten hun mensen een leven lang laten leren. En ten slotte in hoe we samenwerken. Geen partij kan de energietransitie alleen aan. Overheden, bedrijven en onderwijs moeten nog beter van elkaar weten wie wat doet.”

HAN redactie