Inductie van startende leraar
Startende leraren struikelen nogal eens. Waarover, en wat is eraan te doen? In een online symposium deelden Helma Oolbekkink (HAN) en Harmen Schaap (RU) de uitkomst van onderzoek waarin ze samenwerkten: de inductiefase heeft nog aandacht nodig.
Samenwerking in de regio
Het onderzoek is onderdeel van het landelijke project Begeleiding Startende Leraren waarin de RU en de HAN samenwerkten in de regio Arnhem en Nijmegen. Gedurende drie jaar volgden de onderzoekers starters in de regio. De onderzoekers vroegen waar ze tegenaan liepen, welke spanningen ze ervaarden, waardoor die ontstonden, welke professionele ruimte ze voelden en bijvoorbeeld wat voor leraar ze (willen) zijn.
Motivatie en expertise
Bij aanvang van het symposium vertelt Harmen dat de startende leraar een beginnende professional is met alle motivatie en expertise die hij of zij meebrengt. Helma benadrukt het belang van dat waarderingsperspectief, naast het tekortkomingsperspectief: zie als school ook wat er al wél is, niet alleen wat nog ontwikkeld moet worden.
Spanningen onvermijdelijk
Hoe dan ook: ‘inductie-spanning’ is niet te voorkomen, en varieert van lichte irritatie tot stress met hoog-emotionele impact. Harmen schetst de situatie van een starter die lesgeeft aan een klas met een negatief klimaat. Die ondervindt daar stress van, klopt een niveau hoger aan voor een oplossing, maar vangt bot. Zo’n situatie zorgt voor spanningen rond de professionele identiteit: hoe de starter zijn of haar rol als docent voor ogen heeft, komt niet overeen met wat er daadwerkelijk gebeurt.
Stressfactoren
Verrassend genoeg blijkt uit de bijgehouden logboeken en interviews dat klassenmanagement minder vaak voor stress zorgt dan bijvoorbeeld de relatie met collega’s, leerlingen en ouders. Ook de regels en afspraken binnen de school scoren hoger dan problemen met orde houden. Daarom is het belangrijk dat starters een goede relatie met de school(omgeving) kunnen ontwikkelen, ook buiten de klas. Collega’s spelen daarin een belangrijke rol, volgens de input uit de logboeken; de coaches worden daarin maar beperkt als helpende hand benoemd.
Meer aandacht voor 2e jaar
Bestaande inductieprogramma’s richten zich vooral op het eerste jaar van startende leraren. Het onderzoek laat echter zien, dat starters vooral in het tweede jaar last hebben van stress met een hoog-emotionele impact. Die gaat dan over de zoektocht naar balans tussen werk en privé. Helma en Harmen adviseren dan ook het traject qua lengte en invulling uit te breiden.
Professionele ruimte
De HAN en de RU keken ook naar de professionele ruimte die startende leraren ervaren. Die wordt heel verschillend beoordeeld. De ene starter voelt zich beperkt door alle regels en afspraken op de school, een ander laveert daar relatief makkelijk tussendoor. Een derde krijgt alle vrijheid en dan zijn er nog de starters die ruimte proberen te creëren waar die nog niet is. De meerderheid gaf in de logboeken aan veel ruimte te hebben, maar had het daarbij vooral over de eigen klas. Om professionele ruimte effectief te benutten, hebben de starters in ieder geval coaching, schoolsteun en een innovatieve houding nodig.
Meer inspirerende verhalen rondom inductie
"Fijn om later in het schooljaar te starten"
Olga Platteschor werkte 10 jaar voor een groot internationaal transportbedrijf en had vanuit die functie veel contact met studenten Logistiek van ROC Nijmegen. In april 2021 maakte ze de overstap als docent Logistiek op deze mbo-opleiding.
“Je moet het meeste zelf ervaren”
Tessa van Lier staat voor het 3e jaar voor de groep op basisschool De Reuzepas in Ewijk. Een inductieprogramma was er wel, maar dat heeft ze amper gevolgd. Ze had genoeg aan de ondersteuning van haar collega's.
"Ik ben aan het uitvinden hoe ik les wil geven"
Feline Janssen is sinds een jaar leraar Duits op de havo/vwo school Elzendaalcollege in Boxmeer. Haar inductie liep wat anders dan anders. Omdat ze na coronatijd graag nog iets in het buitenland wilde doen voordat ze serieus aan de slag zou gaan, volgde ze na haar voltijd lerarenopleiding op de HAN een extra minor in België.
Inductie als onderdeel van doorlopende leerlijn
Een goede begeleiding van startende docenten draagt bij aan de kwaliteit van het onderwijs en helpt om uitstroom in de eerste jaren te voorkomen. Nieuwe docenten komen niet meer alleen via de reguliere opleidingen binnen, maar ook via andere routes.
Het sleutelwoord bij inductie is ‘maatwerk’
“Soms lijkt alles goed te gaan met een startende leraar, maar op een gegeven moment gaan sommigen toch over hun grens,” vertelt docent Scheikunde van het Theresialyceum in Tilburg, Linda van den Broek.
Behouden PABO-afstudeerders
Het primair onderwijs krijgt in de regio Zuidoost-Nederland vanaf 2025 te maken met een groeiend lerarentekort. Onderzoek laat zien waar kansen liggen voor een vloeiende overgang tussen opleiding en werk.
Inductie als aanjager voor professionalisering
Meer dan een kwart van de startende leraren verlaat het vak binnen 5 jaar. HAN-docent onderzoeker en lerarenopleider, Maaike Nap: “Vanuit onderzoek kennen we de aanwijsbare factoren die kunnen helpen om mensen te behouden voor het onderwijsvak. Een goed inductieprogramma is van belang.
Ervaringsverhalen van starters
“Succes, dit is je klas!” Wie denkt dat het zo werkt als een student na 4 jaar studeren aan een lerarenopleiding van school komt, heeft het mis. Er komt zoveel meer bij kijken. Docent Pabo-Alo, Loïc Fransen en docent Duits, Mart Messink blikken terug op hun eerste tijd voor de klas.
Wat is enculturatie?
Voor het thema 'Enculturatie' ofwel 'Startende leraren ondersteunen en wegwijs maken binnen de school(cultuur)' zijn kennisclips gemaakt met aan het woord HAN-Lector Helma Oolbekkink.
Leren van elkaar
Docentcoach Ellen Weeink is een inspirerend voorbeeld voor nieuwe docenten. Samen met collega Sietske Hobbelink begeleidt ze HAN-medewerkers tijdens hun 1e half jaar voor de klas. Dat levert goede gesprekken en leerzame inzichten op.
Starters-lio-kring versterkt
In welk beroep je ook start: de eerste jaren zijn een uitdaging. In de Liemers begonnen 2 scholen voor (speciaal) basisonderwijs, 7 integrale kindcentra (IKC’s) en de HAN 'de starters-lio-kring'. Want samen bereik je meer.
Passie voor Leren werkt aan onboarden van starters
In de ideale wereld staat iedere (aankomende) docent een leven lang voor de klas. Maar in de realiteit vallen vooral starters nogal eens uit. Wat hebben zij in hun eerste jaren precies nodig? Een aantal vo-scholen introduceerde gesprekskaarten om de kwaliteit van inductietrajecten te bespreken.
Zachtere landing voor beginnende leraren
Diploma op zak, en daar ga je dan: je eerste baan als leraar! Zeker de eerste jaren komen er heel wat uitdagingen op je pad. De vo-scholen in de regio Nijmegen maken de landing graag wat zachter. Onderzoek laat zien waar de kansen liggen.
Onderzoek naar stuurkracht
In het kennisvlog van het platform samen opleiden en professionaliseren vertelt Helma Oolbekkink, lector Naar een meervoudige professionaliteit van leraren aan de HAN, over haar onderzoek naar stuurkracht van startende leraren.
Gerichte steun voor startende leraar
Startende leraren staan voor een uitdagende opdracht. Te vaak blijkt die behoorlijk zwaar: starters vallen vaker uit dan meer ervaren collega’s en verlaten soms zelfs het vak.
