Vervolgonderzoek naar begrijpelijkheid overheidsteksten

Het onderzoek is een vervolg op de Monitor Begrijpelijke Overheidsteksten uit 2021, op verzoek van de Taalunie en het Ministerie van BZK. Vanuit de HAN werken onderzoekers van de lectoraten Media Design en Human Communication Development samen in het onderzoek.

In 2021 zijn teksten onderzocht die mensen onder ogen krijgen als ze hulp bij schulden zoeken of krijgen. Met het nieuwe onderzoek wil de overheid de kwaliteit van nog meer teksten laten onderzoeken, rondom twee thema’s. De onderzoekers verzamelen nu eerst teksten waarmee de overheid geld ophaalt bij burgers. De ontvanger van een tekst heeft bijvoorbeeld een boete gekregen of moet afvalbelasting betalen. Daarnaast worden ook teksten verzameld over het thema zorgaanvragen en de financiële afhandeling van je zorgaanvraag. Als mensen dit soort teksten niet goed begrijpen, heeft dat grote gevolgen.

Mischa Corsius, senior-onderzoeker van het lectoraat Media Design: “De overheid wil weten of de teksten begrijpelijk zijn voor mensen met verschillende opleidingsniveaus en achtergronden. Hiervoor toetsen we niet alleen de begrijpelijkheid van het taalgebruik, maar ook de toepasbaarheid van de teksten en de manier waarop ze beleefd worden door lezers. Uit de vorige monitor bleek bijvoorbeeld dat onduidelijke teksten sterke emoties kunnen oproepen en zoveel stress geven dat lezers in paniek raken en daardoor niet goed lezen.”

De onderzoekers nemen voor elk van de twee thema’s minstens 100 teksten onder de loep. Hierbij zetten ze een combinatie van drie onderzoeksmethoden in. De eerste methode is automatische tekstanalyse waarbij de computer het taalgebruik toetst en koppelt aan het opleidingsniveau van lezers. Ten tweede onderzoekt een panel van tekstexperts de teksten met de Direct Duidelijk-schrijfwijzer op mogelijke problemen. De derde methode is een lezersonderzoek met deelnemers met een verschillend opleidingsniveau. Medio 2022 worden de eerste resultaten verwacht. De betrokken overheidsinstanties krijgen een objectieve en wetenschappelijke toetsing van hun teksten, en vervolgens richtlijnen voor verbetering. Door deelname aan de monitor kunnen de instanties bovendien van elkaars teksten leren.

Bij de nieuwe monitor Begrijpelijke Overheidsteksten zijn twee HAN-lectoraten betrokken. Het lectoraat Media Design (onder leiding van Thea van der Geest) onderzoekt hoe we digitale diensten, omgevingen en informatie aantrekkelijk, begrijpelijk, bruikbaar en toegankelijk maken voor iedereen. Het lectoraat Human Communication Development (onder leiding van Els van der Pool) houdt zich bezig met de vraag hoe je als professional en organisatie effectief, efficiënt en waarderend communiceert in een steeds veranderende omgeving. De HAN werkt in dit onderzoek samen met het Utrechts Centrum voor Communicatieonderzoek van de Universiteit Utrecht.