InScience: zelf wetenschappelijk onderzoeken in het Exploratorium

Genetische modificatie (GMO) stond centraal en lijkt veel oplossingen te bieden. Maar de kritische vragen en stellingen die studenten op je afvuren, doen je wankelen. Bezoekers mochten zelf aan de slag. Van je eigen DNA isoleren tot meedenken over een plastic-etende bacterie en de discussie over in hoeverre je invloed mag uitoefenen op een ongeboren baby. Tijdens een bezoek aan het Exploratorium bleek hoe zinvol het kan zijn om af en toe een gokje te wagen.

Altijd al je eigen DNA willen isoleren? Tijdens InScience kregen bezoekers de kans om het eigen DNA in een kokertje mee te nemen. “Spoel je mond maar even met water en spuug daarna in dit reageerbuisje,” stelt Alisa voor. Zij studeert aan het Instituut voor Toegepaste Biowetenschappen en Chemie (HLO). Met een pipet mag ik er zelf 5 milliliter zout afwaswater aan toevoegen. Even schudden en opnieuw mag ik er zelf 2 milliliter ijskoude ethanol bij doen. En zie: een brokje DNA. Zelf gemaakt.

Voor verrassende inzichten moet je soms een gokje wagen. Met een fruitmachine is het onderwerp GMO opeens een stuk toegankelijker. Ik druk op de rode knop en kleurrijke groentes rollen voor mijn ogen. BINGO! Als beloning ontvang ik een behapbaar stukje informatie. Wie waagt die wint, blijkt hier.

“Dit kleine rondwormpje is met het blote oog nauwelijks te zien. Tóch is dit ‘ding’ heel belangrijk voor de biologie,” steekt een HLO-student van de HAN van wal. “De C. elegans hebben een simpele genetische bouw en hebben het genoom dat gelijk is aan die van de mens. Een perfect onderzoeksproject dus. We kunnen aan de C. elegans menselijke genen toevoegen om ziektes te bestuderen. Kijk anders even door de microscoop en maak kennis met de C. elegans. We hebben veel aan ze te danken.”

Tijdens InScience zag ik in de Oude Stadswinkel de opkomst van de aarde door een 3D-bril. Op realistische wijze ontdekte ik wat een enorme hoeveelheid plastic er in oceanen en zeeën ligt. Nog even en er drijft meer plastic in dan dat er vissen zwemmen. De student achter deze stand vertelt me dat er al een plastic-etende bacterie bestaat en dat deze door GMO toe te passen zo gemaakt kan worden dat deze enkel plastic aanvalt. Daarmee lijkt voor mij de plasticsoep binnenkort van de baan. Maar is dit wel zo gemakkelijk? Ik mag zelf kiezen welke genetisch gemodificeerde bacterie ik het meest geschikt vind om de plasticsoep te verorberen. “Kies zorgvuldig want een verkeerde keuze kan dramatische gevolgen hebben,” waarschuwt ze. 

Traditionele Chinese geneeswijzen hebben een manier om je mannelijkheid te verhogen. Een medicijn gemaakt van de tijgerpenis. Deze alternatieve geneeswijze vormt een gevaar voor de met uitsterven bedreigde diersoorten, zoals de tijger. Het Tijgerpenis project biedt een speculatieve oplossing. Student Ta Cong Quan legt uit: “Door middel van genetisch modificatie maken we artificiële dierlijke delen uit de genen van dieren die seksualiteit symboliseren in verschillende culturen.” Een mannelijke bezoeker staat hardop te twijfelen als hij een keuze moet maken uit de verschillende reageerbuizen met DNA: “Kies ik voor het DNA van een kreeft, een kikker of een olifant?”

Voorlopig gebruiken we nog wel even olie als brandstof en grondstof. Daarom is de roep naar een duurzaam alternatief groot. “Sommige gisten kunnen olie maken,” weet chemie-student Sibbe te vertellen. “Door deze gisten genetisch te modificeren, kunnen we zorgen dat ze alleen specifieke oliën maken. Bijvoorbeeld geschikt voor het gebruik van verf.” 

Het HAN Biocentre selecteerde een gist dat in staat is om olie te produceren op basis van restproducten, zoals bermgras en papierresten. Ontdek met behulp van een microscoop het verschil tussen olieproducerende gisten en niet-olieproducerende gisten.

Het is een kwestie van 1 gen aanpassen om de gewenste oogkleur van je baby te realiseren. Maar moeten we dit willen? Hoe ver ga je hierin? De vragen die op je afgevuurd worden bij het ethisch loket zijn niet van de lucht. De discussie is dan ook snel in volle gang. De een vindt dat je best mag ingrijpen als je weet dat de ongeboren vrucht een erfelijke ziekte heeft. De ander vindt het absoluut niet kunnen. Je moet je kindje nemen zoals het is. Waarom? Omdat we nooit anders konden? Waarom zou je niet gewoon je eigen baby ontwerpen? 

Het paarse plantje dat HLO-studenten met onderzoeker Frans Wilms maakten, mag natuurlijk het laboratorium niet uit. Tóch was dit genetisch gemodificeerde plantje aanwezig op InScience. En wel als poster in de bibliotheek.

Het Exploratorium dat tijdens InScience vijf dagen lang te bezoeken was, was een interactieve, innovatieve en leerzame plek voor jong en oud. Een speeltuin die je aan het denken zet over de (on)mogelijkheden van GMO. Kunstprojecten deden hier de grenzen van realiteit en sciencefiction vervagen. Kortom: een leerzame plek om onderzoekend te leren.